Thanh tra Việt Nam - Tin tức cập nhật trong ngày

Về ban hành quyết định giải quyết khiếu nạiTheo quy định thì người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại phải ra quyết định giải quyết khiếu nại bằng văn bản… Quy định như vậy, mới nghe thì có vẻ cụ thể và chi tiết, nhưng khi tiến hành thụ lý giải quyết khiếu nại (đối với cấp huyện) lại nảy sinh những vấn đề mà nếu không thực hiện thì trái pháp luật, nhưng nếu thực hiện theo quy định thì nhiều trường hợp trở thành thủ tục cứng nhắc, thiếu tính khả thi. Quyết định hành chính nhất thiết phải là một văn bản hành chính và để có một quyết định hành chính, người có thẩm quyền cũng phải thực hiện một số hành vi hành chính (xem xét, ký ban  hành…), cùng với nhiều hành vi hành chính của các cơ quan khác nhau. Theo quy định thì việc giải quyết khiếu nại phải ban hành quyết định, mà không được sử dụng các hình thức khác, tức là bất luận quyết định hành chính hay hành vi hành chính bị khiếu nại đều phải được giải quyết thông qua một quyết định. Những năm qua cho thấy, số lượng vụ việc giữa quyết định hành chính và hành vi hành chính bị khiếu nại đều khác nhau - thường thì hành vi hành chính bị khiếu nại có tỷ lệ nhiều hơn, trong đó nhiều hành vi hành chính bị khiếu nại là những hành vi rất đơn giản, khi xem xét giải quyết nếu không thực hiện đúng quy trình sẽ vi phạm pháp luật khiếu nại, nhưng với những vụ việc như vậy mà thực hiện đúng quy trình, thủ tục thì sẽ không cần thiết, thiếu thực tế. Ví dụ: Ông A có đơn khiếu nại hành vi không thực hiện việc xem xét cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của Phòng tài nguyên môi trường huyện B vì cho rằng mình đã gửi đơn đề nghị cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hơn hai tháng (quá thời hạn) mà vẫn chưa được giải quyết, nhưng ông A không gửi kèm theo giấy tờ cần thiết; trong khi thủ tục, quy trình cấp giấy không chỉ có riêng đơn đề nghị, chưa nói đến việc tại thời điểm phát sinh khiếu nại, các cơ quan có thẩm quyền chưa nhận được đơn đề nghị của ông A. Xét về tính chất và nội dung vụ việc, trường hợp này chỉ cần có một công văn trả lời ngắn gọn, nhưng theo quy trình giải quyết khiếu nại phải đảm bảo thủ tục (thông báo thụ lý giải quyết, tiến hành đối thoại, ban hành quyết định giải quyết khiếu nại…). Trong khi chúng ta đang triển khai quyết liệt từ trung ương đến cơ sở thực hiện việc đơn giản hoá, loại bỏ tối đa các thủ tục hành chính không cần thiết để tránh phiền hà, rườm rà khi giải quyết công việc, do vậy đây là yêu cầu đòi hỏi cần được xem xét điều chỉnh hợp lý để mỗi loại khiếu nại (về nội dung, tính chất, yêu cầu của thực tiễn từng giai đoạn) lại có biện pháp xem xét, giải quyết cho phù hợp, vừa đảm bảo được tính kịp thời, chính xác, vừa tránh được thủ tục rườm rà không cần thiết, gây khó khăn cho việc giải quyết.   Về gặp gỡ, đối thoại trực tiếp với người khiếu nại và người bị khiếu nại...Theo quy định của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Khiếu nại, tố cáo năm 2005: “Người giải quyết khiếu nại lần đầu phải gặp gỡ, đối thoại trực tiếp với người khiếu nại, người bị khiếu nại...” Quy định này hoàn toàn khác so với nội dung quy định trong Luật KNTC năm 1998 là: “khi cần thiết, người giải quyết khiếu nại lần đầu gặp gỡ đối thoại trực tiếp với người khiếu nại, người bị khiếu nại” là nhằm phát huy dân chủ, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức trong quá trình khiếu nại và giải quyết khiếu nại. Song, như chúng ta đã biết, về khiếu nại và giải quyết khiếu nại, Luật Khiếu nại, tố cáo chỉ điều chỉnh các khiếu nại về quyết định hành chính và hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức. Vì vậy, khi có khiếu nại, các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền phải xem xét lại quyết định hành chính và hành vi hành chính theo thủ tục do Luật Khiếu nại, tố cáo quy định. Qua việc gặp gỡ, đối thoại trực tiếp, việc khiếu nại và giải quyết khiếu nại đã có nhiều thuận lợi, đạt kết quả tích cực hơn và giảm được đáng kể những bức xúc của người dân. Cũng qua việc gặp gỡ, đối thoại trực tiếp, người giải quyết khiếu nại hiểu rõ hơn bản chất sự việc; tính chất, mức độ, nguyên nhân dẫn đến khiếu nại, nắm bắt được tâm tư nguyện vọng và yêu cầu của người khiếu nại, tháo gỡ những vướng mắc, hạn chế được khiếu kiện phức tạp, kéo dài,... giải quyết tốt nguyện vọng mong muốn được gặp gỡ đối thoại của người khiếu nại, người bị khiếu nại với người giải quyết khiếu nại. Đồng thời, cũng thông qua đối thoại để người khiếu nại, người bị khiếu nại và người giải quyết khiếu nại cùng có sự thống nhất trong giải quyết vụ việc một cách nhanh chóng và chính xác hơn; qua đó có thể vừa hạn chế được tốn kém, vừa tránh được phát sinh khiếu nại, tố cáo không cần thiết . Tuy nhiên, qua việc thực hiện hai Pháp lệnh trước đây (1981, 1991) và Luật Khiếu nại, tố cáo hiện nay cho thấy: Những khiếu nại trực tiếp, thông qua các cuộc tiếp dân, hoặc những khiếu nại bằng đơn nếu đủ cơ sở, không cần phải xác minh và người có thẩm quyền giải quyết ngay thì việc đối thoại trực tiếp diễn ra đồng thời (không cần thực hiện thủ tục mời hẹn thời gian). Với những khiếu nại phải nghiên cứu xác minh thêm (cả khiếu nại trực tiếp và khiếu nại bằng việc gửi đơn), theo Luật Khiếu nại, tố cáo thì người giải quyết khiếu nại lần đầu phải gặp gỡ đối thoại trực tiếp với người khiếu nại là cần thiết. Song điều cần phải bàn ở đây là: Nếu tất cả các trường hợp đều phải tiến hành việc đối thoại trực tiếp có thể sẽ dẫn đến những thủ tục rườm rà, kéo dài thời gian không cần thiết, thậm chí có trường hợp mời nhiều lần mà người khiếu nại và những người có quyền và nghĩa vụ liên quan vẫn không đến, gây không ít khó khăn trong quá trình giải quyết, chưa nói đến việc phải thực hiện thủ tục mời hẹn, bố trí thời gian cụ thể, tổ chức xác minh kết luận, sau đó mới ban hành văn bản giải quyết. Xuất phát từ nhận thức và từ thực tiễn việc áp dụng, trong quá trình triển khai thực hiện, một số cơ quan cho rằng việc quy định và thực hiện như vậy (với tất cả các khiếu nại lần đầu) vẫn còn mang tính hình thức và máy móc, nhưng số đông cho rằng vấn đề cốt lõi là phương pháp tổ chức gặp gỡ đối thoại và loại khiếu nại nào cần phải gặp gỡ đối thoại trực tiếp. Người viết bài này đồng tình với quan điểm này. Vì việc thực hiện đầy đủ thủ tục trong quá trình giải quyết những khiếu nại phức tạp, cần phải xác minh thêm và việc “phải” gặp gỡ đối thoại trực tiếp là việc làm cần thiết, vừa đảm bảo quy định của pháp luật, đảm bảo được yếu tố khách quan khi giải quyết, do có được những thông tin trực tiếp trong quá trình đối thoại; còn với các khiếu nại mà người giải quyết khiếu nại không cần phải xác minh (vì tài liệu kèm theo và nội dung đơn đã đủ cơ sở giải quyết); vụ việc đơn giản, đủ cơ sở để ban hành văn bản giải quyết ngay thì việc “Phải gặp gỡ đối thoại…” sẽ trở thành thủ tục hành chính không cần thiết, mang tính hình thức - vừa rườm rà, vừa làm mất thời gian của cả người khiếu nại, người bị khiếu nại và người giải quyết khiếu nại, làm ảnh hưởng đến thời gian giải quyết các công việc khác. Nên chăng, với những khiếu nại có nội dung phức tạp, có liên quan đến nhiều đối tượng (nhiều cá nhân, tổ chức, lĩnh vực… khác nhau) và những quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại được xác định là có dấu hiệu trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của người khiếu nại, thì trước khi ban hành quyết định, người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại phải tổ chức việc gặp gỡ đối thoại trực tiếp với người khiếu nại và người bị khiếu nại (không kể giải quyết lần đầu hay những lần tiếp theo). Còn những khiếu nại hành vi hành chính mà nội dung khiếu nại đã rõ ràng, đủ cơ sở để giải quyết, không cần xác minh thêm thì người có thẩm quyền tiến hành giải quyết ngay bằng việc ban hành văn bản, không cần phải tổ chức việc “gặp gỡ, đối thoại trực tiếp”. Tuy nhiên cần khẳng định thêm, những khiếu nại loại này phải là khiếu nại lần đầu, chỉ với hành vi hành chính và phải đủ cơ sở khẳng định hành vi bị khiếu nại chưa hoặc không có khả năng gây hậu quả nghiêm trọng, không trái pháp luật, không xâm phạm quyền lợi ích hợp pháp của người khiếu nại và yêu cầu (nội dung nêu trong đơn) của người khiếu nại là: chỉ cần được giải thích rõ nội dung, lý do ảnh hưởng của hành vi bị khiếu nại. Để các hành vi nghiên cứu, xác minh, so sánh, ban hành văn bản giải quyết… của người có thẩm quyền, thuộc các cơ quan hành chính nhà nước trong quá trình khiếu nại và giải quyết khiếu nại được thực hiện có hiệu quả, thiết nghĩ cần có những quy định từ những văn bản hướng dẫn của cơ quan có thẩm quyền với những nội dung đảm bảo tính chặt chẽ, tính khoa học, đúng pháp luật, nhưng cũng cần đảm bảo được tính linh hoạt và khả thi trong thực tế./.

Về ban hành quyết định giải quyết khiếu nạiTheo quy định thì người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại phải ra quyết định giải quyết khiếu nại bằng văn bản… Quy định như vậy, mới nghe thì có vẻ cụ thể và chi tiết, nhưng khi tiến hành thụ lý giải quyết khiếu nại (đối với cấp huyện) lại nảy sinh những vấn đề mà nếu không thực hiện thì trái pháp luật, nhưng nếu thực hiện theo quy định thì nhiều trường hợp trở thành thủ tục cứng nhắc, thiếu tính khả thi. Quyết định hành chính nhất thiết phải là một văn bản hành chính và để có một quyết định hành chính, người có thẩm quyền cũng phải thực hiện một số hành vi hành chính (xem xét, ký ban  hành…), cùng với nhiều hành vi hành chính của các cơ quan khác nhau. Theo quy định thì việc giải quyết khiếu nại phải ban hành quyết định, mà không được sử dụng các hình thức khác, tức là bất luận quyết định hành chính hay hành vi hành chính bị khiếu nại đều phải được giải quyết thông qua một quyết định. Những năm qua cho thấy, số lượng vụ việc giữa quyết định hành chính và hành vi hành chính bị khiếu nại đều khác nhau - thường thì hành vi hành chính bị khiếu nại có tỷ lệ nhiều hơn, trong đó nhiều hành vi hành chính bị khiếu nại là những hành vi rất đơn giản, khi xem xét giải quyết nếu không thực hiện đúng quy trình sẽ vi phạm pháp luật khiếu nại, nhưng với những vụ việc như vậy mà thực hiện đúng quy trình, thủ tục thì sẽ không cần thiết, thiếu thực tế. Ví dụ: Ông A có đơn khiếu nại hành vi không thực hiện việc xem xét cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của Phòng tài nguyên môi trường huyện B vì cho rằng mình đã gửi đơn đề nghị cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hơn hai tháng (quá thời hạn) mà vẫn chưa được giải quyết, nhưng ông A không gửi kèm theo giấy tờ cần thiết; trong khi thủ tục, quy trình cấp giấy không chỉ có riêng đơn đề nghị, chưa nói đến việc tại thời điểm phát sinh khiếu nại, các cơ quan có thẩm quyền chưa nhận được đơn đề nghị của ông A. Xét về tính chất và nội dung vụ việc, trường hợp này chỉ cần có một công văn trả lời ngắn gọn, nhưng theo quy trình giải quyết khiếu nại phải đảm bảo thủ tục (thông báo thụ lý giải quyết, tiến hành đối thoại, ban hành quyết định giải quyết khiếu nại…). Trong khi chúng ta đang triển khai quyết liệt từ trung ương đến cơ sở thực hiện việc đơn giản hoá, loại bỏ tối đa các thủ tục hành chính không cần thiết để tránh phiền hà, rườm rà khi giải quyết công việc, do vậy đây là yêu cầu đòi hỏi cần được xem xét điều chỉnh hợp lý để mỗi loại khiếu nại (về nội dung, tính chất, yêu cầu của thực tiễn từng giai đoạn) lại có biện pháp xem xét, giải quyết cho phù hợp, vừa đảm bảo được tính kịp thời, chính xác, vừa tránh được thủ tục rườm rà không cần thiết, gây khó khăn cho việc giải quyết.   Về gặp gỡ, đối thoại trực tiếp với người khiếu nại và người bị khiếu nại...Theo quy định của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Khiếu nại, tố cáo năm 2005: “Người giải quyết khiếu nại lần đầu phải gặp gỡ, đối thoại trực tiếp với người khiếu nại, người bị khiếu nại...” Quy định này hoàn toàn khác so với nội dung quy định trong Luật KNTC năm 1998 là: “khi cần thiết, người giải quyết khiếu nại lần đầu gặp gỡ đối thoại trực tiếp với người khiếu nại, người bị khiếu nại” là nhằm phát huy dân chủ, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức trong quá trình khiếu nại và giải quyết khiếu nại. Song, như chúng ta đã biết, về khiếu nại và giải quyết khiếu nại, Luật Khiếu nại, tố cáo chỉ điều chỉnh các khiếu nại về quyết định hành chính và hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức. Vì vậy, khi có khiếu nại, các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền phải xem xét lại quyết định hành chính và hành vi hành chính theo thủ tục do Luật Khiếu nại, tố cáo quy định. Qua việc gặp gỡ, đối thoại trực tiếp, việc khiếu nại và giải quyết khiếu nại đã có nhiều thuận lợi, đạt kết quả tích cực hơn và giảm được đáng kể những bức xúc của người dân. Cũng qua việc gặp gỡ, đối thoại trực tiếp, người giải quyết khiếu nại hiểu rõ hơn bản chất sự việc; tính chất, mức độ, nguyên nhân dẫn đến khiếu nại, nắm bắt được tâm tư nguyện vọng và yêu cầu của người khiếu nại, tháo gỡ những vướng mắc, hạn chế được khiếu kiện phức tạp, kéo dài,... giải quyết tốt nguyện vọng mong muốn được gặp gỡ đối thoại của người khiếu nại, người bị khiếu nại với người giải quyết khiếu nại. Đồng thời, cũng thông qua đối thoại để người khiếu nại, người bị khiếu nại và người giải quyết khiếu nại cùng có sự thống nhất trong giải quyết vụ việc một cách nhanh chóng và chính xác hơn; qua đó có thể vừa hạn chế được tốn kém, vừa tránh được phát sinh khiếu nại, tố cáo không cần thiết . Tuy nhiên, qua việc thực hiện hai Pháp lệnh trước đây (1981, 1991) và Luật Khiếu nại, tố cáo hiện nay cho thấy: Những khiếu nại trực tiếp, thông qua các cuộc tiếp dân, hoặc những khiếu nại bằng đơn nếu đủ cơ sở, không cần phải xác minh và người có thẩm quyền giải quyết ngay thì việc đối thoại trực tiếp diễn ra đồng thời (không cần thực hiện thủ tục mời hẹn thời gian). Với những khiếu nại phải nghiên cứu xác minh thêm (cả khiếu nại trực tiếp và khiếu nại bằng việc gửi đơn), theo Luật Khiếu nại, tố cáo thì người giải quyết khiếu nại lần đầu phải gặp gỡ đối thoại trực tiếp với người khiếu nại là cần thiết. Song điều cần phải bàn ở đây là: Nếu tất cả các trường hợp đều phải tiến hành việc đối thoại trực tiếp có thể sẽ dẫn đến những thủ tục rườm rà, kéo dài thời gian không cần thiết, thậm chí có trường hợp mời nhiều lần mà người khiếu nại và những người có quyền và nghĩa vụ liên quan vẫn không đến, gây không ít khó khăn trong quá trình giải quyết, chưa nói đến việc phải thực hiện thủ tục mời hẹn, bố trí thời gian cụ thể, tổ chức xác minh kết luận, sau đó mới ban hành văn bản giải quyết. Xuất phát từ nhận thức và từ thực tiễn việc áp dụng, trong quá trình triển khai thực hiện, một số cơ quan cho rằng việc quy định và thực hiện như vậy (với tất cả các khiếu nại lần đầu) vẫn còn mang tính hình thức và máy móc, nhưng số đông cho rằng vấn đề cốt lõi là phương pháp tổ chức gặp gỡ đối thoại và loại khiếu nại nào cần phải gặp gỡ đối thoại trực tiếp. Người viết bài này đồng tình với quan điểm này. Vì việc thực hiện đầy đủ thủ tục trong quá trình giải quyết những khiếu nại phức tạp, cần phải xác minh thêm và việc “phải” gặp gỡ đối thoại trực tiếp là việc làm cần thiết, vừa đảm bảo quy định của pháp luật, đảm bảo được yếu tố khách quan khi giải quyết, do có được những thông tin trực tiếp trong quá trình đối thoại; còn với các khiếu nại mà người giải quyết khiếu nại không cần phải xác minh (vì tài liệu kèm theo và nội dung đơn đã đủ cơ sở giải quyết); vụ việc đơn giản, đủ cơ sở để ban hành văn bản giải quyết ngay thì việc “Phải gặp gỡ đối thoại…” sẽ trở thành thủ tục hành chính không cần thiết, mang tính hình thức - vừa rườm rà, vừa làm mất thời gian của cả người khiếu nại, người bị khiếu nại và người giải quyết khiếu nại, làm ảnh hưởng đến thời gian giải quyết các công việc khác. Nên chăng, với những khiếu nại có nội dung phức tạp, có liên quan đến nhiều đối tượng (nhiều cá nhân, tổ chức, lĩnh vực… khác nhau) và những quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại được xác định là có dấu hiệu trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của người khiếu nại, thì trước khi ban hành quyết định, người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại phải tổ chức việc gặp gỡ đối thoại trực tiếp với người khiếu nại và người bị khiếu nại (không kể giải quyết lần đầu hay những lần tiếp theo). Còn những khiếu nại hành vi hành chính mà nội dung khiếu nại đã rõ ràng, đủ cơ sở để giải quyết, không cần xác minh thêm thì người có thẩm quyền tiến hành giải quyết ngay bằng việc ban hành văn bản, không cần phải tổ chức việc “gặp gỡ, đối thoại trực tiếp”. Tuy nhiên cần khẳng định thêm, những khiếu nại loại này phải là khiếu nại lần đầu, chỉ với hành vi hành chính và phải đủ cơ sở khẳng định hành vi bị khiếu nại chưa hoặc không có khả năng gây hậu quả nghiêm trọng, không trái pháp luật, không xâm phạm quyền lợi ích hợp pháp của người khiếu nại và yêu cầu (nội dung nêu trong đơn) của người khiếu nại là: chỉ cần được giải thích rõ nội dung, lý do ảnh hưởng của hành vi bị khiếu nại. Để các hành vi nghiên cứu, xác minh, so sánh, ban hành văn bản giải quyết… của người có thẩm quyền, thuộc các cơ quan hành chính nhà nước trong quá trình khiếu nại và giải quyết khiếu nại được thực hiện có hiệu quả, thiết nghĩ cần có những quy định từ những văn bản hướng dẫn của cơ quan có thẩm quyền với những nội dung đảm bảo tính chặt chẽ, tính khoa học, đúng pháp luật, nhưng cũng cần đảm bảo được tính linh hoạt và khả thi trong thực tế./.