Chuối ngự vỏ mỏng, thịt vàng có vị ngọt thanh đạm; ăn nhiều không thấy ngán.

Giống chuối này từng dùng để dâng vua chúa (chuối tiến vua) trong các triều đại phong kiến xưa ở làng Đại Hoàng, xã Hoà Hậu, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam.

Khác với những loại chuối thông thường, chuối ngự quả nhỏ hơn nhưng khi chín có màu vàng óng, vỏ mỏng, thịt vàng, ăn thơm, có vị ngọt thanh đạm, ăn nhiều không cảm thấy ngán. Loại chuối này thích hợp làm quà biếu và cúng kiếng vì có màu sắc và hình dáng đẹp. Truyền thuyết xưa kể rằng: vào thời Trần, hàng năm vua Trần cùng các văn võ bá quan, cờ xí rợp trời xuôi thuyền từ Thăng Long về phủ Thiên Trường yết kiến Thái Thượng Hoàng. Một lần đến ngã ba Tuần Vường, đoàn thuyền dừng lại. Dân các làng đổ ra mừng đón. Mọi người ai cũng mang của ngon, vật lạ tiến vua. Cặp vợ chồng nông dân nọ ở làng Đại Hoàng, vì nghèo không có vật gì quý giá dâng tiến. May sao trong vườn nhà còn một buồng chuối nhỏ xinh xắn đã chín, hương thơm ngát, họ bèn chặt, đưa tiến vua với niềm cung kính mong được nhà vua thông cảm. Trông thấy buồng chuối nhỏ nhưng rất đẹp mắt, quả căng tròn, vàng óng lạ thường, vua cho gọi vào. Nhà vua nếm thử, thấy vị ngọt, hương thơm, càng ăn càng thấy ngon. Vua ban thưởng và truyền cho dân làng Đại Hoàng nhân rộng loại chuối này để cho thần dân khắp nơi cùng thưởng thức. Từ đó chuối này ở Đại Hoàng được mang tên chuối ngự.

Người dân huyện Lý Nhân luôn tự hào về đặc sản chuối của quê hương, mỗi khi có khách quý đến nhà, họ thường thết đãi những quả chuối ngự thơm ngon nhất, đặc biệt nếu vào mùa thu mà được thưởng thức chuối ngự với cốm lúa non thì ngon tuyệt. Theo kinh nghiệm của người địa phương, chuối ngự thân cao, yếu, giòn, dễ gãy đổ nên khi có buồng cần có cột chống. Hàng năm có thể bồi gốc bằng bùn trên mặt liếp sẽ giữ cho vườn chuối bền lâu, năng suất cao. Hiện nay nhu cầu tiêu thụ chuối ngự rất lớn, đặc biệt vào dịp lễ tết, ngày rằm hay mùng 1 hàng tháng. Và đây còn là món quà quê được gửi đi xa, có dịp đến Đại Hoàng nhiều du khách tìm mua cho kỳ được. Ông Nguyễn Văn Hưng thôn Đại Hoàng cho biết, “cũng là chuối ngự nhưng trồng ở những vùng đất khác sẽ không ngon bằng”. Giải thích về điều này, ông cho rằng do chất đất, khí hậu và cách chăm sóc nên chuối ngự Đại Hoàng có giá trị và chất lượng nổi bật so với các loại chuối khác ở nước ta. Chuối này ưa đất phù sa ven sông – giàu chất dinh dưỡng, có đủ độ ẩm đất và độ ẩm không khí, thích hợp như một tiểu vùng khí hậu riêng cho chuối ngự. Vườn trồng thường thiết kế theo hướng đông – tây; mỗi bụi chỉ để một cây mẹ lấy buồng và hai cây con thay thế thì sẽ cho buồng to, nhiều quả, quả đều và chất lượng ngon.

Mỗi nải trung bình có giá bán 10.000 – 15.000 đồng, mỗi buồng chuối có từ 5 – 7 nải, thời gian cho buồng từ 6 – 8 tháng. Mới đây cục Sở hữu trí tuệ (bộ Khoa học và công nghệ) vừa có quyết định cấp giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý nhằm tạo điệu kiện thuận lợi cho việc mở rộng sản xuất và tiêu thụ giống chuối đặc sản này của nước ta. Trung tâm nghiên cứu và phát triển hệ thống nông nghiệp – viện cây lương thực & cây thực phẩm – viện khoa học nông nghiệp Việt Nam cũng đã phối hợp với hội sản xuất và tiêu thụ chuối ngự Đại Hoàng tổ chức lễ gắn tem nhãn chuối ngự Đại Hoàng nhằm quản lý và phát triển “Chỉ dẫn địa lý Đại Hoàng” cho sản phẩm chuối ngự của Hà Nam.

Theo Kim Sa (SGTT.VN)