Năm 2023, Ủy ban Dân tộc đã sớm ban hành kế hoạch tiếp công dân của Ủy ban. Theo đó, ngày 15 hàng tháng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc sẽ tiếp công dân (nếu trùng vào ngày nghỉ, ngày lễ thì chuyển vào ngày làm việc tiếp theo). Tham dự buổi tiếp công dân, có đại diện lãnh đạo và công chức của Thanh tra Ủy ban, đại diện lãnh đạo và công chức, viên chức một số vụ, đơn vị liên quan. Trong khi đó, các ngày làm việc trong tuần công chức thanh tra thuộc Thanh tra Ủy ban có trách nhiệm tiếp công dân. Tương tự thời gian các ngày trong tuần, bộ phận phụ trách địa bàn đóng trụ sở tại tỉnh Đắk Lắk (Vụ Công tác dân tộc địa phương) có trách nhiệm tiếp công dân tại địa bàn. Thêm đó, bộ phận phụ trách địa bàn đóng trụ sở tại thành phố Cần Thơ (Vụ Công tác dân tộc địa phương) cũng có trách nhiệm tương tự trong hoạt động tiếp công dân.

Hoạt động tiếp công dân gắn với tuyên truyền, giáo dục, phổ biến pháp luật vùng đồng bào DTTS là rất cần thiết. Ảnh: Minh Trường

Trong tháng 1 năm 2023, Ủy ban Dân tộc đã có 04 lượt tiếp công dân tại Trụ sở 349 Đội Cấn, quận Ba Đình, Hà Nội. Trong thời gian này Ủy ban Dân tộc cũng tiếp nhận 08 đơn của công dân, tuy nhiên nội dung không thuộc thẩm quyền của Bộ trưởng – Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc. Căn cứ trên quy định pháp luật, Thanh tra Ủy ban Dân tộc đã phân loại, xử lý và hướng dẫn công dân gửi đơn đến cơ quan có thẩm quyền được giải quyết.

Trên thực tế, công tác tiếp công dân, giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo tại cơ quan, đơn vị luôn được cấp ủy, lãnh đạo các Ban Dân tộc tại các tỉnh, thành phố có đồng bào dân tộc sinh sống được quan tâm, chỉ đạo kịp thời; lực lượng các Thanh tra các Ban Dân tộc thực hiện nhiệm vụ thường trực công tác tiếp công dân, tiếp nhận, xử lý đơn kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo theo quy định của pháp luật. Lực lượng thanh tra các Ban Dân tộc chủ động tham mưu, phối hợp nắm bắt thông tin, diễn biến tình hình khiếu nại, tố cáo để tổng hợp, đề xuất lãnh đạo Ban có biện pháp giải quyết kịp thời, đúng trình tự, thủ tục theo quy định của pháp luật, không để xảy ra các tình huống khiếu nại, tố cáo phức tạp, đông người, đảm bảo giữ vững an ninh, chính trị tại cơ quan, đơn vị; thường xuyên rà soát các vụ việc còn tồn đọng, có biện pháp tích cực, giải quyết dứt điểm không để khiếu nại, tố cáo kéo dài, vượt cấp…

Trong khi đó, các nội dung đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân lĩnh vực dân tộc thường liên quan về lĩnh vực giải quyết chế độ, chính sách, đất đai và các lĩnh vực khác. Việc kịp thời có công văn chuyển đơn đến các cấp có liên quan để được giải quyết theo quy định của pháp luật hoặc hướng dẫn công dân gửi đơn theo đúng quy định; đối với đơn thuộc thẩm quyền đã giúp các Ban Dân tộc kịp thời xử lý, giải quyết theo đúng quy trình quy định, ít có trường hợp đơn thư tồn đọng, phức tạp, kéo dài.

Dù vậy, vẫn còn đó một số tồn tại nhất định trong công tác tiếp công dân, xử lý đơn thư tại các địa phương có đồng bào dân tộc sinh sống, cũng như có các Ban Dân tộc. Để giải quyết vấn đề này, theo kinh nghiệm tiếp công dân của các địa phương thực hiện tốt, việc giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân lĩnh vực dân tộc phải đi đôi với công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật đối với lĩnh vực đặc thù này.

Bởi lẽ, công tác, lĩnh vực dân tộc gắn với đời sống văn hóa, tín ngưỡng, tục lệ, thói quen có tính đặc thù của từng vùng miền, địa phương cũng như các dân tộc khác nhau. Có những quy định được tồn tại kéo dài trong lịch sử nhưng đến thời điểm hiện tại lại không còn phù hợp với quy định pháp luật, vì vậy việc quản lý nhà nước lĩnh vực dân tộc cũng cần có thời gian để tuyên truyền, giáo dục pháp luật cho đối tượng người dân tộc khu vực, vùng miền, dân tộc đó làm theo.

Trên thực tế, có nhiều hoạt động tuyên truyền của cán bộ xử lý đơn thư, hay những người có uy tín, già làng, trưởng bản… thì các nội dung đơn thư được rút lại, hoặc được giải quyết vì đơn giản còn cách hiểu khác nhau, hay người viết đơn thư chưa hiểu hết các quy định về chính sách, pháp luật đang được áp dụng, có thể dẫn đến hiểu nhầm.

UBND cấp xã tại vùng có đồng bào DTTS cần phát huy tốt công tác tiếp công dân, xử lý đơn thư từ cơ sở. Ảnh: Minh Trường

Vì vậy, công tác tiếp công dân, xử lý đơn thư gắn với công tác tuyên truyền, giáo dục, giải đáp pháp luật trong lĩnh vực dân tộc là rất quan trọng. Để nâng cao chất lượng công tác tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng về vấn đề dân tộc trong thời gian tới, nhiều ý kiến chuyên gia cho rằng cần tập trung vào một số giải pháp:

Thứ nhất, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cả hệ thống chính trị đối với công tác tuyên truyền, quán triệt, triển khai và thực hiện các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đối với vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS). Vấn đề dân tộc và công tác dân tộc đang đặt ra nhiều yêu cầu cấp bách; chính vì vậy, mọi quyết định lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền các cấp phải bắt nguồn từ thực tiễn cuộc sống của đồng bào DTTS, phù hợp nguyện vọng chính đáng của đồng bào DTTS thì chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về vấn đề dân tộc mới đi vào cuộc sống một cách thiết thực, hiệu quả.

Thứ hai, công tác tuyên truyền cần bám sát thực tiễn đời sống của đồng bào; các cơ quan báo chí, truyền thông cần tăng cường đưa phóng viên, biên tập viên, cán bộ làm truyền thông xuống cơ sở, thâm nhập thực tế để tìm hiểu, khai thác thông tin, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của đồng bào, phát hiện những mô hình hay, nhân tố mới, điển hình tiên tiến để tuyên truyền, phổ biến, nhân rộng, hướng dẫn đồng bào học hỏi, vận dụng linh hoạt trong lao động, sản xuất, xóa đói, giảm nghèo, làm tốt nghĩa vụ và trách nhiệm của công dân. Có như vậy mới có thể làm tốt công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến đồng bào các DTTS.

Thứ ba, nội dung tuyên truyền, phổ biến các chủ trương, chính sách của Đảng đến đồng bào DTTS cần phải ngắn gọn, dễ đọc, dễ hiểu, dễ nhớ, phù hợp với trình độ nhận thức của đồng bào, phù hợp bản sắc văn hóa, phong tục, tập quán của từng DTTS để đồng bào dễ vận dụng, làm theo. Hình thức thể hiện phải hấp dẫn, lôi cuốn; các tranh, ảnh phải rõ chủ đề, bố cục chặt chẽ, chú thích đầy đủ các thông tin cần thiết.

Thứ tư, tuyên truyền các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước cần lồng ghép với tuyên truyền, phổ biến những vấn đề thiết thực của đời sống hằng ngày như: Việc làm, thu nhập, chăm sóc sức khỏe, giáo dục dục - đào tạo, an sinh xã hội, xóa đói, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới, khuyến nông, khuyến lâm, bảo vệ môi trường, vệ sinh phòng bệnh, phòng, chống tội phạm và các tệ nạn xã hội…

Thứ năm, tăng cường tập huấn, bồi dưỡng cho cán bộ tuyên giáo, cán bộ truyền thông, phóng viên, biên tập viên nâng cao trình độ, kỹ năng tác nghiệp và sự hiểu biết về phong tục, tập quán của đồng bào DTTS phải được tổ chức thường xuyên, từ đó khơi dậy tính sáng tạo trong mỗi tác phẩm báo chí, đa dạng về thể loại, phong phú về nội dung.

Thứ sáu, phát huy vai trò người có uy tín, các chức sắc, chức việc tôn giáo, già làng, trưởng bản… Họ chính là cầu nối giữa Đảng, chính quyền với người dân ở vùng đồng bào DTTS; là người có vai trò ảnh hưởng lớn đến đồng bào; tích cực, gương mẫu đi đầu trong tuyên truyền, thực hiện và vận động đồng bào hưởng ứng các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống; đấu tranh phòng, chống các âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch, góp phần tích cực trong xây dựng khối đại đoàn kết các dân tộc

Thứ bảy, chú trọng đấu tranh với các thông tin, quan điểm sai trái của các thế lực thù địch xuyên tạc chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và thực tiễn đời sống đồng bào DTTS; nâng cao nhận thức, ý thức nhằm tăng cường sức mạnh, sự đoàn kết của cán bộ, đảng viên đồng bào DTTS trước âm mưu, hoạt động “diễn biến hòa bình” chống phá Đảng, Nhà nước, chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc./.