Dự kiến, tổng điểm của bài thi ngữ văn được tính là 20 điểm, gồm năng lực đọc hiểu (6/20) và năng lực viết (14/20). Phần kiểm tra năng lực đọc hiểu sẽ kiểm tra kiến thức về tiếng Việt: Phát hiện những sai sót về chính tả, ngữ pháp, chấm câu, dùng từ, logic... cho một đoạn văn có nhiều sai sót và yêu cầu HS phát hiện những lỗi đó (2 điểm); yêu cầu tóm tắt ý chính của một đoạn văn bản cho trước, có thể là văn học, sử, địa, khoa học tự nhiên... (2 điểm); chỉ ra các biện pháp nghệ thuật đặc sắc và tác dụng của biện pháp đó trong một đoạn thơ/văn cho sẵn (2 điểm). 

Ông Bùi Mạnh Nhị (Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ GDĐT) cho biết: “Với tư cách là phụ huynh có con đang học phổ thông, tôi cho rằng, đề thi theo hướng mở sẽ là quá sức với HS. Ví dụ, để trả lời được câu hỏi bình về một nhân vật văn học mà em yêu thích, tôi nghĩ kể cả 3 tiếng đồng hồ vẫn chưa làm đủ!”. 

Ông Nhị cũng cho rằng, cách chấm thi của một bài thi mở sẽ gây không ít khó khăn cho người chấm thi, vì thế vẫn bắt buộc có những yêu cầu chung về kỹ năng, phương pháp để làm định hướng cho người chấm thi. Và nếu yêu cầu của bài thi là “mở”, thì cách ra đề cũng cần hướng đến kỹ năng hơn là những kiến thức cụ thể.

Trao đổi với báo chí, Thứ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn Vinh Hiển khẳng định, sự thay đổi này nằm trong chủ trương chung của bộ về đổi mới kiểm tra đánh giá, nâng cao chất lượng: “Bộ môn ngữ văn vẫn nặng về kiểm tra kiến thức của HS, phụ thuộc quá nhiều vào bài văn mẫu. Trong chương trình dạy tác phẩm nào thì sẽ kiểm tra tác phẩm đó, hay nói cách khác là HS đang học “vẹt”. 

Đây là những điều cần thay đổi”. Trước lo ngại về sự thay đổi quá cập rập, thậm chí là thay đổi thi trước thay đổi dạy và học, ông Hiển cho hay, cải cách dạy, học và thi là mục tiêu mà ngành giáo dục quán triệt trong nhiều năm nay, chứ thực chất không có gì mới. Cấu trúc đề thi không thay đổi, chỉ thay đổi "ma trận" đề thi và yêu cầu vận dụng kỹ năng nhiều hơn, việc giảm thời gian thi cũng sẽ tính đến việc giảm dung lượng bài thi để đảm bảo đúng yêu cầu bài thi. “Đề thi mở thì người chấm thi sẽ vất vả hơn, khó khăn hơn? 

Đúng là như thế, thậm chí kết quả thi sẽ phụ thuộc vào chủ quan của người chấm thi. Nhưng đây là khó khăn mà người thầy phải vượt qua. Dù rằng kết quả ban đầu không chính xác nhưng vẫn hướng đến mục tiêu, còn hơn là không đạt được mục tiêu nào. Qua đò thì phải tin người lái đò!” - ông Nguyễn Vinh Hiển nói.