Theo đó, có 8 nội dung đề nghị giải trình, 7 giải pháp trọng tâm nâng cao chất lượng đầu tư công đã được đưa ra bàn thảo kỹ tại phiên họp nhằm phấn đấu hoàn thành kế hoạch, đảm bảo chất lượng, phát huy hiệu quả ở mức cao nhất.

Nhiều hạn chế trong thực hiện các quy định pháp luật về đầu tư công

Theo UBND TP.HCM, năm 2022 là năm thứ hai triển khai Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025. Tổng kế hoạch vốn đầu tư công năm 2022 được HĐND TP.HCM thông qua là gần 35.517 tỷ đồng; UBND TP.HCM đã giao kế hoạch vốn trên 29.464 tỷ đồng, đạt 82,95%. Tuy nhiên, tính đến ngày 12/8/2022, TP.HCM mới giải ngân đạt tỷ lệ 29% so với tổng kế hoạch vốn được giao. Nhiều công trình trọng điểm trên địa bàn TP có tiến độ giải ngân chậm; công tác bồi thường giải phóng mặt bằng nhiều dự án còn chậm, kéo dài ảnh hưởng đến tiến độ bàn giao mặt bằng cho nhà đầu tư để tiến hành thi công.

Quang cảnh phiên họp giải trình

Để chuẩn bị cho phiên họp giải trình này, Ban Kinh tế - Ngân sách, TP. HCM đã tổ chức 16 cuộc khảo sát tại 21 đơn vị và 5 dự án. Bên cạnh việc đảm bảo về chủ trương, phù hợp quy định, quy hoạch và kế hoạch phát triển, Ban Kinh tế - Ngân sách TP.HCM cũng nhận thấy còn một số hạn chế nhất định trong triển khai thực hiện các quy định pháp luật về đầu tư công; việc lập, trình phê duyệt kế hoạch đầu tư cũng như triển khai, giải ngân vốn đầu tư công còn chậm, trong đó có nhiều dự án giải ngân 0 đồng.

Theo đó, 8 vấn đề liên quan đến những khó khăn, vướng mắc, những hạn chế cần tháo gỡ, khắc phục đã được đưa ra giải trình, bàn thảo sâu, kỹ bao gồm: công tác lập kế hoạch đầu tư vốn ngân sách nhà nước (NSNN) chưa sát với thực tiễn dẫn đến tình trạng “vốn chờ dự án đủ thủ tục”; kế hoạch vốn đầu tư công hàng năm từ nguồn vốn ngân sách TP được UBND TP giao còn chậm, tác động đến việc triển khai dự án của chủ đầu tư; công tác thẩm tra quyết toán vốn đầu tư một số dự án hoàn thành còn chậm, giải pháp nào cho vấn đề này; giải pháp để hấp thu được 100% vốn từng năm trong giai đoạn 2021 - 2025 và nâng tỷ lệ giải ngân từng năm đạt trên 95% theo quy định của Luật Đầu tư công trong kế hoạch trung hạn còn lại giai đoạn đến 2025; giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong việc triển khai thực hiện các dự án sử dụng vốn hợp tác phát triển chính thức (ODA) trên địa bàn TP; giải pháp để bổ sung vốn cho các công trình dở dang, khắc phục tình trạng lãng phí; giải pháp khắc phục tình trạng số cơ sở nhà đất (công) trên địa bàn quận, huyện, TP Thủ Đức chưa được xử lý hoặc sử dụng đúng mục đích.

Đặc biệt, tiến độ công tác giải phóng mặt bằng (GPMB) phụ thuộc lớn vào sự đồng thuận của người dân và mất nhiều thời gian để vận động, thuyết phục, dẫn đến kéo dài tiến độ thực hiện dự án, nhất là giá đất tính bồi thường, hỗ trợ theo quy định luôn thấp hơn nhiều so với giá thị trường dẫn đến phát sinh khiếu nại. Khi giá bồi thường được duyệt thì vướng đơn giá xây dựng không bố trí đủ nên không thể triển khai. Đây là vướng mắc lớn trong thực hiện đầu tư công có đất đai, rất cần quan tâm, tháo gỡ.

Cầu Nam Lý trên đường Đỗ Xuân Hợp (quận 9, TP.HCM) với vốn đầu tư 857 tỉ đồng phải "đắp chiếu" hơn 2 năm qua do việc GPMB khó khăn (ảnh: Tuyết Nhung)

Do vậy, phiên giải trình lần này cũng là dịp để HĐND TP.HCM, UBND TP.HCM đánh giá lại kết quả thực hiện pháp luật về đầu tư công trên địa bàn TP.HCM trong thời gian từ khi Luật Đầu tư công năm 2019 có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2020; sau khi UBND TP.HCM thông qua Nghị quyết số 99/NQ-HĐND ngày 19/10/2021 về ban hành kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025; những vấn đề có liên quan lĩnh vực đầu tư công khi thực hiện tổ chức chính quyền đô thị tại TP.HCM theo Nghị quyết số 131/2020/QH14 ngày 16/11/2020 của Quốc hội (khóa XIV) và Nghị định số 33/2021/NĐ-CP ngày 29/3/2021 của Chính phủ. Thông qua hoạt động giải trình để các sở, ban, ngành, cơ quan chức năng của TP.HCM, UBND các quận, huyện và TP.Thủ Đức, các đơn vị chủ đầu tư dự án thấy rõ hơn trách nhiệm của mình trong việc thực hiện pháp luật về đầu tư công trên địa bàn TP.HCM.

Đồng thời, tìm ra các giải pháp, cơ chế nhằm nâng cao hiệu quả công tác đầu tư công, phát huy hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công trên địa bàn TP.HCM trong thời gian tới.

Thực hiện kế hoạch đầu tư công là nhiệm vụ chính trị trọng tâm

Báo cáo kết quả thực hiện pháp luật đầu tư công trên địa bàn TP.HCM, Chủ tịch UBND TP.HCM Phan Văn Mãi cho biết, trong giai đoạn 2016-2020, nguồn vốn ngân sách cân đối chi cho kế hoạch đầu tư công trung hạn là 171.895 tỷ đồng, đáp ứng 52% nhu cầu đầu tư của TP.HCM. Trong đó, vốn ngân sách Trung ương là 21.895 tỷ đồng (chưa bao gồm dự phòng 10%), vốn ngân sách TP.HCM là 150.000 tỷ đồng.

Trong giai đoạn 2021-2025, nguồn vốn ngân sách địa phương của TP.HCM được Thủ tướng Chính phủ giao là 142.557 tỷ đồng, chỉ đáp ứng 21% tổng nhu cầu vốn giai đoạn 2021-2025 của TP.HCM (tổng nhu cầu khoảng 672.000 tỷ đồng).

Từ khi Luật Đầu tư công 2014 có hiệu lực, TP.HCM đã phê duyệt chủ trương đầu tư cho 1.949 dự án với tổng vốn đầu tư ngân sách TP.HCM là 302.839,6 tỷ đồng gồm 869 dự án nhóm C, 1.074 dự án nhóm B và 6 dự án nhóm A.

Giai đoạn 2016-2020, số dự án chuyển tiếp từ giai đoạn 2011-2015 là 521 dự án được bố trí tổng số vốn là 24.742 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 16,5% tổng số vốn trung hạn 2016-2020 nguồn vốn ngân sách TP.HCM (150.000 tỷ đồng), trong đó 324 dự án hoàn thành và đưa vào sử dụng.

Số dự án khởi công mới trong giai đoạn 2016-2020 là 1.278 dự án được bố trí tổng số vốn là 57.400 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 38,3% tổng số vốn trung hạn 2016-2020 nguồn vốn ngân sách TP.HCM, trong đó 456 dự án hoàn thành và đưa vào sử dụng.

Giai đoạn 2021-2025, số dự án chuyển tiếp từ giai đoạn 2016-2020 là 1.191 dự án (không bao gồm các dự án thực hiện theo hình thức PPP và ODA) được bố trí tổng số vốn là 67.853 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 48% tổng số vốn trung hạn 2021-2025 nguồn vốn ngân sách TP.HCM (142.557 tỷ đồng), trong đó đến nay 298 dự án đã hoàn thành và đưa vào sử dụng.

Ngoài ra, theo quy định tại Nghị quyết số 54 của Quốc hội về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM và quy định của Luật Đầu tư công năm 2019, UBND TP.HCM đã trình HĐND TP.HCM quyết định chủ trương đầu tư 13 dự án nhóm A.

Theo Chủ tịch UBND TP.HCM Phan Văn Mãi, TP.HCM bố trí kế hoạch theo đúng Luật Đầu tư công và các nghị định, hướng dẫn có liên quan; phù hợp đúng nguyên tắc, định hướng đã được HĐND TP.HCM thông qua. Các dự án đầu tư từ nguồn vốn ngân sách TP.HCM đều đảm bảo về mặt chủ trương đầu tư, phù hợp với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội; đảm bảo phù hợp với quy hoạch xây dựng và có đầy đủ các thủ tục theo quy định.

Nguồn vốn ngân sách tuy chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng vốn đầu tư toàn xã hội nhưng đã giữ được vai trò dẫn dắt, phát huy nguồn lực trong xã hội để đầu tư phát triển các lĩnh vực.

Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước về đầu tư công còn bộc lộ một số hạn chế. Về việc chấp hành các chế độ lập kế hoạch, thẩm định, điều hành, báo cáo, đánh giá dự án thì một số chủ đầu tư thực hiện còn chậm, chưa đầy đủ và đôi lúc thiếu nghiêm túc.

Công tác lập, thẩm định, phê duyệt dự án, dự toán, phê duyệt điều chỉnh dự án: một số chủ đầu tư tổ chức thực hiện công tác lập dự án còn chậm so với thời gian quy định; người có thẩm quyền thẩm định, phê duyệt dự án nhưng không căn cứ vào kết quả giám sát, đánh giá quá trình chuẩn bị đầu tư dự án. Vẫn còn một số cơ quan, đơn vị có thẩm quyền phê duyệt dự toán gói thầu vượt định mức quy định đã được phát hiện và xử lý theo đúng quy định pháp luật...

Các giải pháp nâng cao chất lượng công tác đầu tư công

Theo Chủ tịch UBND TP.HCM Phan Văn Mãi, xác định việc đẩy mạnh thực hiện kế hoạch đầu tư công là nhiệm vụ chính trị trọng tâm của các cấp ủy đảng, chính quyền trên địa bàn TP.HCM, nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, thực hiện cao nhất các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của TP.HCM; UBND TP.HCM tăng cường, thường xuyên đôn đốc chỉ đạo Thủ trưởng các Sở, ban, ngành, Chủ tịch UBND các quận, huyện, thành phố Thủ Đức, các chủ đầu tư hoàn thành công tác giải ngân vốn đầu tư công của ngành, đơn vị mình.

Tổ chức hiệu quả các Hội nghị giao ban để rà soát, kiểm tra tiến độ giải ngân các dự án đầu tư công định kỳ hàng tháng để đánh giá kết quả, lắng nghe và tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc đảm bảo các dự án triển khai đúng thời gian thực hiện đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Linh hoạt trong công tác điều hành kế hoạch vốn, kịp thời tham mưu điều chuyển vốn cho các dự án có tiến độ triển khai nhanh, có khả năng hấp thụ vốn tốt, bổ sung vốn cho các dự án đã hoàn tất thủ tục đầu tư theo quy định và đủ điều kiện để bố trí vốn.

Thường xuyên rà soát, kiểm điểm tiến độ thực hiện công tác bồi thường giải phóng mặt bằng của các quận, huyện, thành phố không để ảnh hưởng đến tiến độ chung của dự án. Tập trung đẩy nhanh tiến độ thực hiện công tác bồi thường, GPMB, tái định cư đối với các dự án có thu hồi đất.

Tăng cường các biện pháp thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong tất cả các khâu của quá trình đầu tư để đảm bảo đầu tư tập trung, tránh tình trạng đầu tư dàn trải, phân tán.

Chủ động cân đối các nguồn vốn từ đầu năm, các nguồn vốn được bổ sung hàng năm đảm bảo phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của TP.HCM. Ưu tiên sử dụng nguồn vốn NSNN để khuyến khích, kêu gọi đầu tư xã hội hóa vào các lĩnh vực xây dựng hạ tầng, phục vụ đời sống an sinh xã hội của TP.HCM.

Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, kiểm toán, xử lý vi phạm trong quản lý và sử dụng vốn đầu tư công.