Công dân thường lựa chọn khiếu nại đến các cơ quan hành chính mà ít lựa chọn khởi kiện đến Tòa án nhân dân các cấp

Việc giải quyết khiếu nại trên thế giới có nhiều mô hình như: mô hình giải quyết nội bộ, mô hình giải quyết do Tòa án tư pháp thực hiện…… Theo mô hình giải quyết nội bộ, cơ quan cấp trên trực tiếp xem xét lại quyết định của cơ quan cấp dưới liên quan đến khiếu nại. Cơ chế này mang lại kết quả  không tốn kém và có thể nhanh chóng giải quyết. Tuy nhiên, kinh nghiệm cho thấy, cơ quan cấp trên có xu hướng đồng tình với quyết định của cơ quan cấp dưới, thậm chí là bao che, dung túng cho quyết định hành chính, hành vi hành chính của chủ thể quản lý hành chính nhà nước cấp dưới. Loại mô hình khác là mô hình giải quyết khiếu nại được thực hiện bởi cơ quan Tòa án tư pháp (Anh, Mỹ). Mô hình này đơn giản có nhiều ưu điểm là tạo được sự gần gũi giữa toà án và những người đi kiện. Tuy nhiên, mô hình này, toà án chỉ lo bảo vệ công lý mà không biết đến nhu cầu quản lý công và không am hiểu về hoạt động hành chính công thì đây lại là một khó khăn cho việc bảo đảm quyền, lợi ích của nhà nước.

Theo quy định của pháp luật hiện hành ở nước ta hiện nay, các quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền có thể bị khiếu nại hoặc khởi kiện đến Tòa án theo thủ tục tố tụng hành chính. Điều này có nghĩa là khi một công dân, tổ chức cho rằng quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền có những sai sót làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của họ thì họ có quyền khiếu nại hoặc khởi kiện đến Tòa án. Nhưng trong thực tế, công dân, tổ chức thường lựa chọn khiếu nại đến các cơ quan hành chính mà không khởi kiện đến Tòa án, vì một số nguyên nhân chủ yếu sau:

Thứ nhất: Muốn được Tòa án thụ lý giải quyết vụ việc công dân, tổ chức phải nộp một khoản án phí theo quy định, trong khi đó khiếu nại đến các cơ quan hành chính không mất một khoản phí nào nên họ thường lựa chọn con đường khiếu nại hành chính.

Thứ hai: Việc xem xét về mặt thời hạn, thời hiệu để thụ lý vụ việc của Tòa án rất chặt chẽ, còn các cơ quan hành chính có phần dễ giải hơn nên sau khi khởi kiện ra Tòa không được thụ lý người dân, tổ chức có xu hướng quay về con đường khiếu nại hành chính.

Thứ ba: Việc giải quyết của cơ quan Tòa án là qua 02 cấp xét xử (trừ trường hợp vi phạm tố tụng hoặc xác định là có tình tiết mới) được thực hiện nghiêm túc đúng trình tự. Còn các cơ quan hành chính (chính quyền các cấp) tuy đã giải quyết hết thẩm quyền nhưng khi công dân, tổ chức khiếu nại gay gắt, vụ việc tồn đọng kéo dài thường có xu hướng cho soát xét lại để dùng các chính sách ưu ái khác hỗ trợ công dân, tổ chức.

Thứ tư: Theo quy định của Luật Khiếu nại, sau quyết định giải quyết khiếu nại lần 2, người khiếu nại có quyền khởi kiện đến tòa án theo thủ tục tố tụng hành chính. Còn trường hợp nội dung đó đã được Tòa án giải quyết thì cơ quan hành chính có quyền từ chối thụ lý. Như vậy, nếu khiếu nại hành chính trước và đã được giải quyết thì đang có cơ hội khởi kiện ra tòa, còn nếu đã khởi kiện ra tòa và đã được giải quyết thì không còn cơ hội khiếu nại hành chính.

Từ các vấn đề nêu trên cho thấy, có rất nhiều nguyên nhân dân đến công dân, tổ chức thường lựa chọn khiếu nại hành chính trước mà ít có trường hợp khởi kiện đến Tòa án trước, mặc dù họ có quyền khởi kiện vụ án hành chính tại Tòa án mà không cần phải qua thủ tục khiếu nại hành chính. Mong rằng Luật Khiếu nại, Luật Tố tụng hành chính được sửa đổi sẽ hạn chế được phần nào những bất cập trên./.