Thứ nhất, tập trung xây dựng Đảng về cán bộ

Từ thực tiễn công cuộc đổi mới, 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội XII, Báo cáo chính trị Đại hội XIII rút ra 5 bài học kinh nghiệm. Trong đó, bài học kinh nghiệm đầu tiên về xây dựng Đảng, hệ thống chính trị nhấn mạnh: “Công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng được triển khai quyết liệt, toàn diện, đồng bộ, thường xuyên cả về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ”⁽¹⁾.

So với Đại hội XII, Đại hội XIII nhấn mạnh xây dựng Đảng về cán bộ. Đây là bước phát triển về nhận thức của Đảng ta. Đại hội XIII nêu lên những nhận thức mới và định hướng lớn đối với công tác tổ chức xây dựng Đảng; quán triệt quan điểm “công tác tổ chức, cán bộ phải là điểm đột phá, là “then chốt” của nhiệm vụ “then chốt”, có liên quan đến sự sống còn của Đảng, vận mệnh của chế độ; sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước.

Dựa vào nền tảng nguyên tắc của công tác xây dựng Đảng, với tư duy lý luận đột phá, đổi mới, sáng tạo của Đảng về công tác cán bộ - “then chốt của then chốt”; tất cả các khâu và các quy trình của công tác cán bộ đều được đổi mới. Công tác cán bộ được quan tâm một cách xứng tầm, thực sự là công việc “then chốt của then chốt”. Điều này giúp cho các cấp ủy nâng cao sức chiến đấu và năng lực lãnh đạo để phát huy tốt hơn vai trò của mình trong nhiệm kỳ mới, xứng đáng hơn với niềm tin và kỳ vọng của Nhân dân.

Trên cơ sở tổng kết, đánh giá toàn diện, sâu sắc công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và căn cứ tình hình thực tiễn, nhất là về công tác cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ hiện nay, Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đặc biệt chú trọng công tác xây dựng Đảng về cán bộ. Để xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, cần phải đổi mới công tác đánh giá cán bộ; coi trọng cả đức và tài, trong đó, đức là gốc; vừa đào tạo, bồi dưỡng trong trường lớp, vừa rèn luyện, thử thách trong thực tiễn, nhất là ở những địa bàn, lĩnh vực có nhiều khó khăn; kết hợp chặt chẽ, hài hòa giữa số lượng, chất lượng và cơ cấu, giữa tính phổ biến và tính đặc thù.

5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, công tác xây dựng Đảng nói chung và công tác cán bộ nói riêng đã góp phần làm cho Đảng ta mạnh hơn, Nhân dân tin tưởng

Xác định tầm quan trọng của công tác cán bộ, Đại hội XIII của Đảng xác định nâng cao chất lượng quy hoạch cán bộ, gắn kết với công tác đánh giá, đào tạo, bồi dưỡng, luân chuyển, sắp xếp, bố trí cán bộ,... Quy hoạch cán bộ theo phương châm “động” và “mở”; tiến hành đồng bộ từ trên xuống dưới, lấy quy hoạch cán bộ cấp dưới làm cơ sở cho quy hoạch cán bộ cấp trên, quy hoạch cấp trên thúc đẩy quy hoạch cấp dưới. Chú trọng việc phát hiện cán bộ có năng lực nổi trội, các tài năng trẻ để có kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Tiếp tục thực hiện việc luân chuyển cán bộ, bảo đảm tính tổng thể, đồng bộ, liên thông, thường xuyên, liên tục; gắn chặt chẽ với quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, đánh giá, sắp xếp, bố trí, sử dụng cán bộ. Bảo đảm cân đối, hài hòa giữa luân chuyển cán bộ với việc phát triển nguồn cán bộ tại chỗ; khắc phục tình trạng nơi thừa, nơi thiếu và cục bộ, khép kín trong công tác cán bộ. Kết hợp luân chuyển cán bộ với thực hiện một số chủ trương, quy định về bố trí một số chức danh lãnh đạo chủ chốt cấp tỉnh, cấp huyện không là người địa phương, cán bộ không giữ chức vụ quá hai nhiệm kỳ liên tiếp và tăng cường cán bộ cho những địa bàn trọng điểm, lĩnh vực còn khó khăn. Hoàn thiện cơ chế, chính sách tạo động lực cho cán bộ phấn đấu, toàn tâm, toàn ý với công việc. Xây dựng và thực hiện có hiệu quả  chiến lược quốc gia về thu hút, trọng dụng nhân tài, chương trình quốc gia về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ; chú trọng bổ sung, cập nhật những nội dung mới về đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; về kiến thức lãnh đạo, quản lý và kỹ năng giải quyết các vấn đề mà thực tiễn đặt ra.

Thứ hai, chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ, nâng cao chất lượng đảng viên

Đại hội XIII của Đảng xác định: “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Hoàn thiện thể chế, quy định về công tác cán bộ, tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí, cơ chế đánh giá cán bộ. Xây dựng đội ngũ cán bộ, trước hết là người đứng đầu có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức trong sáng, năng lực nổi bật, dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, dám hành động vì lợi ích chung, có uy tín cao và thực sự tiên phong, gương mẫu, là hạt nhân đoàn kết; cán bộ, đảng viên phải thực hiện trách nhiệm nêu gương theo phương châm chức vụ càng cao càng phải gương mẫu, nhất là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương”⁽²⁾. Nội dung “dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, dám hành động vì lợi ích chung” là một nhận thức mới, một điểm nhấn của Đại hội XIII.

Việc xây dựng và quy hoạch cán bộ cấp chiến lược được làm kỹ lưỡng, chu đáo. Có thể thấy, qua tổng kết, rút kinh nghiệm, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII chỉ đạo thực hiện một cách căn cơ, bài bản, chặt chẽ hơn. Khác với các nhiệm kỳ trước, để chuẩn bị nhân sự khóa XIII, Ban Chấp hành Trung ương làm công tác quy hoạch từ rất sớm. Đặc biệt, công tác chuẩn bị nhân sự cấp chiến lược được quan tâm ngay từ đầu nhiệm kỳ khóa XII, được Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp, toàn diện, thường xuyên, chặt chẽ, bảo đảm đúng nguyên tắc tập trung dân chủ, đoàn kết, thống nhất cao.

Kết quả là, đội ngũ cán bộ cấp chiến lược được trẻ hóa, khi có tới 28 bí thư tỉnh ủy từ 50 tuổi trở xuống, tăng 15 người so với nhiệm kỳ trước. Đây là thế hệ cán bộ được học tập, đào tạo bài bản, bắt nhập nhanh với thời cuộc, thích ứng nhanh với khoa học - công nghệ của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư; tư duy sáng tạo, đổi mới, quyết đoán, dám làm, biết làm, đem đến làn gió mới, được kỳ vọng sẽ mang lại sự phát triển mới, đột phá cho các tỉnh, thành, đất nước trong giai đoạn phát triển tiếp theo.

Bên cạnh đó, Đại hội XIII của Đảng đặt ra yêu cầu nhiệm vụ phải nâng cao chất lượng đảng viên; phát hiện, quy hoạch, bồi dưỡng, phát huy vai trò những đảng viên ưu tú, có triển vọng, chuẩn bị nguồn cán bộ chủ chốt các cấp; đẩy mạnh công tác phát triển đảng viên trong công nhân, trí thức và doanh nhân; phát hiện, bồi dưỡng, kết nạp vào Đảng những thanh niên ưu tú trưởng thành trong phong trào lao động, học tập, trong lực lượng vũ trang, tạo nguồn cán bộ cho hệ thống chính trị các cấp. Xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên có bản lĩnh chính trị vững vàng, thật sự tiền phong, gương mẫu, có trách nhiệm cao trong công việc, có trí tuệ, phẩm chất đạo đức cách mạng, tinh thần đoàn kết, ý thức tổ chức kỷ luật cao và có năng lực để hoàn thành tốt nhiệm vụ, kiên định với mục tiêu, lý tưởng của Đảng.

Thứ ba, đề cao trách nhiệm người đứng đầu và kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ

Đại hội XIII của Đảng xác định: “Xây dựng quy định về thẩm quyền, trách nhiệm của người đứng đầu trong công tác cán bộ và quản lý cán bộ; thực hiện tốt quy định về kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ, chống chạy chức, chạy quyền; xử lý nghiêm minh, đồng bộ kỷ luật Đảng, kỷ luật hành chính và xử lý bằng pháp luật đối với cán bộ có vi phạm, kể cả khi đã chuyển công tác hoặc nghỉ hưu”⁽³⁾.

Thực hiện tốt những nguyên tắc, nguyên lý của công tác cán bộ, đặc biệt là công tác bầu cử, thi cử trong tuyển dụng, bổ nhiệm cán bộ ở các cấp, các ngành từ bộ máy của Đảng đến bộ máy chính quyền. Công khai, dân chủ, sàng lọc qua các hình thức cạnh tranh trong bầu cử, thi tuyển dựa trên các chuẩn mực, tiêu chí cụ thể, rõ ràng, dưới sự giám sát của Nhân dân. Mặt khác, cần tiếp tục làm rõ, phân định giữa trách nhiệm cá nhân và trách nhiệm tập thể, không để tập thể là nơi để cá nhân thực hiện lợi ích riêng. Không để tập thể bị một vài cá nhân lung lạc, sau đó họ dùng ý chí tập thể để phục vụ nhóm lợi ích.

Công khai, minh bạch tiêu chuẩn, quy trình, thủ tục và hồ sơ nhân sự trong bổ nhiệm, đề bạt cán bộ. Đây là biện pháp có ý nghĩa hết sức quan trọng để kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ. Đồng thời, cần tạo cơ chế cạnh tranh lành mạnh trong công tác cán bộ, nhất là trong các khâu tuyển dụng, đánh giá, quy hoạch, điều động, bổ nhiệm, luân chuyển, khen thưởng, kỷ luật cán bộ; cần quy định rõ tiêu chuẩn chức danh, chức vụ lãnh đạo, quản lý các cơ quan trong hệ thống chính trị bảo đảm tính định lượng cụ thể nhằm tạo ra sự rõ ràng, khách quan, qua đó có cơ sở giám sát, kiểm tra đầy đủ, chính xác.

Thứ tư, xác định vai trò của Nhân dân tham gia công tác cán bộ

Đại hội XIII khẳng định: “Trong mọi công việc của Đảng và Nhà nước, phải luôn quán triệt sâu sắc, thực hiện nghiêm túc quan điểm “dân là gốc”; thật sự tin tưởng, tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, kiên trì thực hiện phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”. Nhân dân là trung tâm, là chủ thể của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; mọi chủ trương, chính sách phải thực sự xuất phát từ yêu cầu, nguyện vọng, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân; thắt chặt mối quan hệ mật thiết với Nhân dân, dựa vào Nhân dân để xây dựng Đảng”⁽⁴⁾.

Dựa vào Nhân dân để kiểm tra, giám sát, đánh giá việc thực hiện công tác cán bộ. Trong đó, tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức của Đảng và hệ thống chính trị vừa có đức, vừa có tài; bảo đảm phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, năng lực chuyên môn, nghiệp vụ và phương pháp, tác phong công tác; xứng đáng là người lãnh đạo, là đầy tớ trung thành của Nhân dân, nói đi đôi với làm, “tin dân, trọng dân, gần dân, hiểu dân, học dân, dựa vào dân, có trách nhiệm với dân”. Nâng cao cảnh giác, chống các khuynh hướng mị dân, kích động Nhân dân trước những hiện tượng tiêu cực. Kiên quyết phê phán, đấu tranh với biểu hiện thờ ơ, vô cảm, quan liêu, nhũng nhiễu Nhân dân.

Thứ năm, đổi mới công tác đánh giá cán bộ

Một trong những đổi mới quan trọng, có tính đột phá trong nhiệm kỳ này về công tác cán bộ là đổi mới mạnh mẽ công tác đánh giá cán bộ. Theo đó, việc đánh giá đối với cán bộ được tiến hành thường xuyên, liên tục, xuyên suốt cả quá trình công tác; đánh giá cán bộ toàn diện về phẩm chất chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, ý thức tổ chức kỷ luật, năng lực, kết quả công tác và sức khỏe; đánh giá đối với cán bộ là tổng hợp sự đánh giá của cấp trên, của cấp dưới, của cấp ủy cùng cấp và sự tự đánh giá của bản thân; đánh giá cán bộ bằng sản phẩm cụ thể, mà sản phẩm đó có thể cân, đong, đo, đếm được; đánh giá có sự so sánh với các chức danh khác tương đương; đánh giá công khai theo quy định và thông qua khảo sát khi thấy cần thiết; đánh giá cá nhân người đứng đầu phải gắn với đánh giá của tập thể và kết quả thực hiện nhiệm vụ chính trị của địa phương, tổ chức, cơ quan, đơn vị.

Đồng chí Nguyễn Đức Hà, nguyên Vụ trưởng Vụ Cơ sở Đảng, Ban Tổ chức Trung ương nhận xét: “Công tác cán bộ trong hệ thống chính trị đã được đổi mới khá toàn diện và đồng bộ, từng bước đi vào nền nếp, khắc phục được một số hạn chế, khuyết điểm, trong đó có những khuyết điểm, yếu kém đã kéo dài trong nhiều nhiệm kỳ trước đây nhưng chậm được khắc phục. Việc bổ sung, sửa đổi và từng bước hoàn thiện thể chế về công tác cán bộ đã tạo được một số chuyển biến tích cực trong công tác tạo nguồn, đánh giá, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, điều động, luân chuyển, bổ nhiệm cán bộ lãnh đạo và quản lý ở các cấp. Việc luân chuyển cán bộ kết hợp với thực hiện chủ trương bố trí bí thư cấp ủy cấp tỉnh, cấp huyện không là người địa phương được đẩy mạnh đã góp phần khắc phục một bước tình trạng cục bộ, trì trệ trong công tác cán bộ”(⁵⁾.

Phát biểu tại Hội nghị cán bộ toàn quốc ngày 23-4-2020, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng nêu rõ: “Công tác nhân sự phải được tiến hành theo một quy trình chặt chẽ, khoa học, nhất quán, bảo đảm thật sự công tâm, thật sự công bằng, trong sáng, khách quan. Đặc biệt là phải có con mắt tinh đời trong việc giới thiệu, đánh giá, lựa chọn cán bộ. Lấy tiêu chuẩn về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, nhất là hiệu quả công tác, uy tín của bản thân và gia đình để làm thước đo chủ yếu. Đừng bị đánh lừa bởi những động tác giả. Nhiều người khéo lắm, dễ đề cao thành tích, che giấu khuyết điểm. Phải trên cơ sở tiêu chí để đánh giá đúng cán bộ, lựa chọn đúng người, sắp xếp đúng việc, bố trí đúng chỗ, để tạo ra một ê-kíp, một tập thể cộng sự ăn ý, đoàn kết, thống nhất, có sức mạnh”(⁶⁾.

Với truyền thống vẻ vang và những bài học kinh nghiệm quý báu trong hơn 92 năm lãnh đạo cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam, công tác cán bộ luôn được Đảng ta quan tâm một cách xứng tầm, thực sự là công việc “then chốt của then chốt”. Điều này giúp cho các cấp ủy nâng cao sức chiến đấu và năng lực lãnh đạo để phát huy tốt hơn vai trò của mình trong nhiệm kỳ mới, xứng đáng hơn với niềm tin và kỳ vọng của Nhân dân./.

Chú thích:

(1); (2); (3); (4) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tập I, tr. 96; 97; 187; 188
(5)  Công tác cán bộ có nhiều đổi mới và đạt được những kết quả quan trọng, Báo Nhân dân, ngày 2-11-2020
(6) Công tác nhân sự liên quan đến sự sống còn của Đảng, Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, ngày 23-4-2020