Vừa nghỉ Tết xong, vào ngày đầu xuân, Bộ Tổng chỉ huy đã có mệnh lệnh số 158/BT cử phái đoàn đi thanh tra Khu 4, do Thiếu tướng Trần Tử Bình, Phó Tổng thanh tra quân đội kiêm Trưởng ban kiểm tra Tổng Quân ủy làm trưởng đoàn.
Theo đó, Bộ Tổng chỉ huy đã giao quyền cho Thiếu tướng Trần Tử Bình thay mặt Bộ Tổng chỉ huy giải quyết mọi vấn đề trong quá trình thanh tra và ra mệnh lệnh cho các cấp quân sự, Ủy viên quân sự, Ủy ban kháng chiến. Giúp việc cho Thiếu tướng Trần Tử Bình là một số cán bộ của Cục Tổng Thanh tra quân đội và một số cán bộ cơ quan Bộ Tổng chỉ huy.
Khu 4 là một địa bàn rất quan trọng trong cuộc kháng chiến chống Pháp. Một số tỉnh phía Bắc Khu 4 là vùng tự do, là hậu phương của chiến trường Bắc bộ nên rất có thể bị máy bay địch oanh tạc, phá hoại, cần được chuẩn bị chu đáo để đối phó với cuộc tấn công Thu - Đông năm 1948 của địch.
Để cuộc thanh tra đạt kết quả, Đoàn Thanh tra đã nghe báo cáo của lãnh đạo Khu 4 kiểm tra trực tiếp một số đơn vị, khu vực trọng điểm. Qua thanh tra tại chỗ, Đoàn Thanh tra đã phát hiện và giúp Khu 4 cũng như các tỉnh thấy được những thiếu sót, khuyết điểm trong việc chấp hành chính sách tiêu thổ kháng chiến như: Một số đoạn đường giao thông quan trọng chưa được phá bỏ triệt để; việc tản cư, sơ tán nhân dân và cơ quan chưa chưa thực hiện đầy đủ. Nhiều tụ điểm sơ tán tập trung quá đông dễ bị máy bay địch oanh tạc, nhất là ở Thanh Hoá. Do chủ quan, coi thường địch nên thiếu kế hoạch cụ thể, việc kiểm tra đôn đốc không thường xuyên.
Điểm nổi lên trong cuộc thanh tra Khu 4 là đã phát hiện kịp thời sự thiếu thống nhất giữa Bí thư Khu ủy và Khu trưởng, nên không nghiêm túc chấp hành chỉ thị của Trung ương Đảng và Bộ Tổng chỉ huy. Biểu hiện cụ thể là việc chi viện cho Trung đoàn 101 chiến đấu ở chiến trường Trị - Thiên không kịp thời và chu đáo. Trong khi lực lượng vũ trang ở Trị - Thiên gặp khó khăn, các cơ sở kháng chiến bị sa sút, có nơi tan vỡ thì Khu 4 chỉ tập trung tổ chức đại hội tập (luyện quân), không chỉ đạo đẩy mạnh hoạt động của mặt trận Trị - Thiên, mặc dù đã có chỉ thị của Tổng Quân uỷ là phải sẵn sàng đối phó với các cuộc tấn công của địch và nhất là khi Pháp tấn công lên Việt Bắc, phải có chiến đấu phối hợp ở các chiến trường.
Cuộc thanh tra Khu 4 gặp phải nhiều khó khăn, phức tạp. Đặc biệt là đối với những khuyết điểm của Bí thư Khu ủy và Khu trưởng. Đoàn Thanh tra đã báo cáo Tổng Quân ủy và Bộ Tổng chỉ huy để xin ý kiến chỉ đạo của Trung ương. Bởi thế, sau khi nghe báo cáo của Đoàn Thanh tra, đồng chí Trường Chinh - Tổng Bí thư đã trực tiếp vào Khu 4 để giải quyết.
Theo chỉ thị của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đồng chí Khu trưởng Khu 4 được điều về Trung ương. Một số cán bộ cao cấp đã được Trung ương điều động vào Khu 4 (đồng chí Hoàng Minh Thảo, Trần Quang Khánh, Lê Chưởng...). Cơ quan lãnh đạo, chỉ huy Khu 4 được chấn chỉnh và kiện toàn.
Cuộc thanh tra đầu xuân của Cục Tổng thanh tra quân đội đạt được kết quả trên là nhờ sự chỉ đạo trực tiếp của Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, đồng thời có sự đóng góp của Đoàn Thanh tra quân đội mà trực tiếp là Thiếu tướng Trần Tử Bình, Phó Tổng Thanh tra quân đội toàn quốc./.
Đại tá Trịnh Vinh Pha
Nguyên Trưởng ban Nghiên cứu khoa học
và Tổng kết - Lịch sử Thanh tra Bộ Quốc phòng