Dùng đồ mã với lòng tin mù quáng, nên không khác gì đem đồ giả lừa bịp tổ tiên, thần thánh. Cùng với các cơ sở thờ tự, ngành văn hóa các địa phương cần sớm tuyên truyền để người dân hạn chế đốt đồ mã, chỉ sử dụng tượng trưng, vừa đủ để thể hiện tấm lòng.

Theo các nhà nghiên cứu Phật giáo, tục đốt vàng mã không phải là quan niệm của đạo Phật, nó có nguồn gốc từ Trung Hoa. Kinh dịch Nho giáo cho biết, thời thượng cổ người chết cứ để vậy đem chôn, không biết đến phần mộ, quan quách. Trải qua thời gian, người ta nghĩ đến việc biến chế vàng bạc, áo quần… bằng giấy thay cho đồ thật để đốt đi sau khi có người chết. Lúc đầu, việc sử dụng vàng mã chỉ áp dụng trong cung đình, chưa được phổ biến rộng rãi trong đại chúng. Sau đó, theo thời gian, việc này được nhân rộng và phổ biến đến ngày nay.

Tục đốt vàng mã đã ăn sâu trong tiềm thức mọi tầng lớp nhân dân ta từ đời này sang đời khác với ý niệm, nó sẽ mang lại tài lộc cho người đã mất (trần sao âm vậy), từ đó người mất phù hộ độ trì cho những người còn sống làm ăn phát đạt, thăng quan tiến chức…

Đó là lối suy nghĩ thông thường của nhiều người, tuy nhiên, với kinh giáo phật pháp, việc đốt vàng mã không hề cần thiết. Mỗi chúng sinh có một thức ăn riêng, một cảnh giới riêng. Người chết rồi không thể lấy đồ vàng mã làm y phục được. Đó là tín ngưỡng dân gian chứ không phải tín ngưỡng Phật giáo.

Không chỉ không mang lại ích lợi gì, việc đốt vàng mã đã gây ra lãng phí rất lớn tiền bạc, nguồn lực của xã hội. Cứ đến mùa lễ hội, ngày lễ trọng là người dân đổ xô đi mua sắm vàng mã để đốt. Từ phong tục đốt vàng mã cúng tổ tiên đơn giản ngày xưa đã biến tướng thành cuộc “chạy đua” phô trương, lãng phí.

Nhiều gia đình khó khăn nhưng cũng không ngại bỏ ra vài trăm đến cả triệu đồng để mua vàng mã cúng gia tiên. Tuy chưa có thống kê chính thức nhưng với hàng trăm ngàn tấn vàng mã được sản xuất thì mỗi năm cả nước đã tốn tốn hàng ngàn tỷ đồng cho việc… đốt vàng mã.

Tục này đã ăn sâu vào tiềm thức của người dân Việt Nam, nên chắc chắn sẽ khó để nói bỏ. Nhưng chúng ta phải hạn chế, tránh đốt vàng mã số lượng lớn để tránh gây lãng phí.

Theo thống kế chưa chính thức, hàng năm, có đến hàng trăm tấn vàng mã được đốt một cách lãng phí, số tiền đó thay vì bị đốt đi, tại sao chúng ta không sử dụng vào mục đích từ thiện, cứu giúp những người nghèo khổ trong xã hội. Việc làm này vừa nhân văn, vừa tránh lãng phí vào những việc không cần thiết.

Để chiều lòng phật tử cũng như tránh việc cháy lan dễ gây hỏa hoạn, nhiều nhà chùa đã cho xây một nơi dành riêng để đốt vàng mã hình trụ tháp, tách biệt với khu vực chánh điện. Ngày rằm mùng một, nơi đây thường xuyên đỏ lửa. Thế nhưng, để hạn chế việc đốt vàng mã, nhà chùa cũng nên khuyên người dân không thực hiện tập tục này.

Chính vì vậy, việc Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam yêu cầu các tu viện hướng dẫn đồng bào Phật tử và bà con loại bỏ mê tín dị đoan, đốt vàng mã tại các cơ sở thờ tự Phật giáo và các hình thức khác trái với thuần phong mỹ tục, văn hóa dân tộc và văn hóa Phật giáo Việt Nam đã nhận được sự đồng thuận của nhiều người.

Việc không đốt vàng mã là hợp lý với giáo lý nhà Phật và đời sống hiện nay. Tuy nhiên, không thể phủ nhận, đốt vàng mã, đồ mã có ý nghĩa tích cực nhất định. Theo quan niệm trong người dân, vàng mã, đồ mã là phương tiện kết nối âm dương, là sự chăm sóc của người sống cho người chết, thể hiện sự hiếu lễ của con người với tổ tiên, thần linh. Bên cạnh đó, nghề làm đồ mã cũng đem lại công ăn việc làm cho một bộ phận người dân. Nhưng đốt quá nhiều, đua tranh trong xã hội với quan niệm đốt càng nhiều càng có lộc là sai lầm. Chưa kể, tâm lý đó bị lợi dụng bởi những thầy cúng, thầy bói dẫn đến nhiều hệ lụy.

Có nhiều cách hạn chế việc này như nâng cao nhận thức của người dân, chỉ đốt vàng mã theo nghi thức tượng trưng, là hình thức bày tỏ lòng hiếu lễ với người đã khuất, thần linh. Bên cạnh đó, người đứng đầu các cơ sở thờ tự, đền, chùa cần vận động người dân đi lễ không nên đốt vàng mã, đồ mã đúng theo tinh thần công văn của Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam. Bỏ ngay thói quen đốt đồ mã, vàng mã của người dân thì khó, nhưng cần hạn chế và hạn chế được là rất tốt.

PV