Thực hiện quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025 và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc khẩn trương xây dựng Luật Thanh tra (sửa đổi) để trình Chính phủ trong tháng 3/2025 và trình Quốc hội tại kỳ họp sau ngày 10/4/2025, Thanh tra Chính phủ đã phối hợp với các cơ quan liên quan để xây dựng dự thảo mới theo trình tự, thủ tục rút gọn. Việc này cho thấy sự quyết tâm cao của Chính phủ trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật về thanh tra.

Để đảm bảo tính dân chủ và khoa học, Thanh tra Chính phủ đã đề nghị các Bộ, ngành, địa phương, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Kiểm toán nhà nước tham gia ý kiến bằng văn bản đối với dự thảo và tờ trình. Hồ sơ dự thảo được công khai trên Cổng thông tin điện tử của Thanh tra Chính phủ để thu thập rộng rãi ý kiến đóng góp trước ngày 25/3/2025.

Việc hoàn thiện dự thảo Luật Thanh tra 2025 không chỉ tập trung vào kiện toàn cơ cấu tổ chức mà còn hướng đến nâng cao chất lượng hoạt động thanh tra.

Hoàn thiện cơ cấu tổ chức và nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra

Dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) năm 2025 tiếp tục khẳng định vai trò trung tâm của Thanh tra Chính phủ trong quản lý nhà nước về công tác thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trên phạm vi cả nước. Tuy nhiên, dự thảo cũng có những điều chỉnh quan trọng về cơ cấu tổ chức và nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra khác.

Theo dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) năm 2025, cơ quan thanh tra gồm: Thanh tra Chính phủ; Thanh tra tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; Cơ quan thanh tra trong Quân đội nhân dân, Công an nhân dân, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Thanh tra Cơ yếu và Cơ quan thanh tra được thành lập theo điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.

Một trong những điểm đáng chú ý là việc dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) năm 2025 liệt kê cụ thể hơn các cơ quan thanh tra ở cấp trung ương, đặc biệt là các cơ quan được thành lập theo điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Cụ thể, theo Điều 7, các đơn vị như Thanh tra Cục An toàn bức xạ và hạt nhân, Thanh tra Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam, Thanh tra Cục Hàng không Việt Nam và Thanh tra Ủy ban Chứng khoán nhà nước được xác định rõ ràng là các cơ quan thanh tra thuộc diện này. Sự thay đổi này cho thấy sự chú trọng hơn đến vai trò và vị thế pháp lý của các cơ quan thanh tra chuyên ngành đặc thù ở cấp quốc gia.

Sửa đổi, bổ sung quy trình, thủ tục tiến hành thanh tra

Dự thảo Luật Thanh tra 2025 có những điều chỉnh về trình tự, thủ tục tiến hành thanh tra, bao gồm cả việc gia hạn thời hạn thanh tra trong các trường hợp phức tạp và đặc biệt phức tạp. Dự thảo cũng quy định cụ thể về việc xử lý chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động thanh tra giữa các cơ quan thanh tra và với cơ quan kiểm toán nhà nước.

Việc lập, bàn giao và quản lý hồ sơ thanh tra cũng được quy định rõ ràng. Dự thảo làm rõ hơn về việc thu thập thông tin trong giai đoạn chuẩn bị thanh tra, xây dựng và phổ biến kế hoạch tiến hành thanh tra, công bố quyết định thanh tra, địa điểm và thời gian làm việc của Đoàn thanh tra, kết thúc việc tiến hành thanh tra trực tiếp, yêu cầu đối tượng thanh tra giải trình làm rõ thêm những vấn đề trong dự thảo kết luận thanh tra, tham khảo ý kiến của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan về dự thảo kết luận thanh tra, và tổ chức họp tổng kết hoạt động của Đoàn thanh tra.

Những thay đổi quan trọng về thanh tra lại và các biện pháp nghiệp vụ

Dự thảo Luật Thanh tra 2025 quy định cụ thể hơn về căn cứ tiến hành thanh tra lại, bao gồm các trường hợp ban hành quyết định thanh tra, kết luận thanh tra trái thẩm quyền, có vi phạm nghiêm trọng về trình tự thủ tục, có sai lầm trong áp dụng pháp luật, nội dung kết luận thanh tra không phù hợp với chứng cứ, người tiến hành thanh tra có hành vi làm sai lệch hồ sơ vụ việc hoặc cơ quan cấp trên phát hiện dấu hiệu vi phạm chưa được làm rõ.

Quyết định thanh tra lại phải nêu rõ căn cứ, phạm vi, nội dung, đối tượng, thời hạn và thành lập Đoàn thanh tra lại. Kết luận thanh tra lại có hiệu lực thi hành và thay thế kết luận thanh tra trước đó đối với nội dung được thanh tra lại.

Về các biện pháp nghiệp vụ, dự thảo quy định chi tiết về trưng cầu giám định, phong tỏa tài khoản của đối tượng thanh tra khi có dấu hiệu tẩu tán tài sản hoặc không thực hiện quyết định thu hồi tài sản, và thu hồi tài sản bị chiếm đoạt, chiếm giữ, sử dụng trái phép hoặc bị thất thoát do hành vi trái pháp luật gây ra.

Tăng cường theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện kết luận thanh tra

Chương VII của dự thảo Luật Thanh tra năm 2025 quy định chi tiết về theo dõi, đôn đốc và kiểm tra việc thực hiện kết luận thanh tra, quyết định xử lý về thanh tra. Thẩm quyền, đối tượng và hình thức theo dõi, đôn đốc được quy định rõ ràng. Nội dung theo dõi và đôn đốc cũng được cụ thể hóa.

Dự thảo cũng quy định về căn cứ, quyết định, thời hạn và nội dung kiểm tra việc thực hiện kết luận thanh tra. Báo cáo kết quả kiểm tra và việc xử lý kết quả kiểm tra cũng được quy định chi tiết, bao gồm cả việc kiến nghị xử lý kỷ luật, xử lý sai phạm kinh tế, xử phạt vi phạm hành chính, xem xét trách nhiệm người đứng đầu và kiến nghị thanh tra lại hoặc xem xét lại các kết luận, kiến nghị, quyết định xử lý về thanh tra.

Hoàn thiện cơ chế giải quyết khiếu nại, kiến nghị liên quan đến hoạt động và kết luận thanh tra

Chương VIII của dự thảo Luật Thanh tra năm 2025 quy định về giải quyết khiếu nại, phản ánh về hoạt động thanh tra và giải quyết khiếu nại về nội dung trong kết luận thanh tra. Các quy định về thẩm quyền và trình tự, thủ tục giải quyết có những sửa đổi để đảm bảo quyền của đối tượng thanh tra và các bên liên quan, đồng thời tăng cường tính minh bạch và hiệu quả của quá trình giải quyết khiếu nại, kiến nghị. Đối với khiếu nại về nội dung trong kết luận thanh tra, dự thảo cũng quy định cụ thể về thẩm quyền, thời hạn gửi và giải quyết khiếu nại.

Mặt khác, dự thảo Luật Thanh tra 2025 tăng cường quy định về xử lý vi phạm trong việc thực hiện kết luận thanh tra đối với người đứng đầu cơ quan, tổ chức là đối tượng thanh tra và các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan.

Các hình thức xử lý kỷ luật đối với cán bộ, công chức, viên chức có hành vi vi phạm cũng được quy định cụ thể. Đối với người không phải là cán bộ, công chức, viên chức có hành vi vi phạm thì tùy theo tính chất, mức độ có thể bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Những điểm mới trong dự thảo Luật Thanh tra năm 2025 thể hiện quyết tâm cao của Nhà nước trong việc tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về thanh tra, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và nâng cao hiệu quả công tác này. Với những quy định chặt chẽ và cụ thể hơn, Luật Thanh tra sửa đổi được kỳ vọng sẽ góp phần quan trọng vào việc phòng ngừa, phát hiện và xử lý hiệu quả các hành vi vi phạm pháp luật, tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng một bộ máy nhà nước trong sạch, vững mạnh./.