Tham nhũng là một vấn đề nhức nhối, cản trở sự phát triển kinh tế - xã hội của nhiều quốc gia, trong đó có Peru. Chính phủ Peru đã và đang tích cực thúc đẩy các chính sách liêm chính và minh bạch công nhằm giảm thiểu rủi ro tham nhũng, xây dựng lại niềm tin của người dân vào chính phủ. Những nỗ lực này đã được OECD ghi nhận trong báo cáo mới nhất về hệ thống liêm chính tại Peru.

Bức tranh toàn cảnh về tham nhũng tại Peru

Theo Chỉ số nhận thức tham nhũng năm 2023 của Tổ chức Minh bạch quốc tế, Peru đạt 33/100 điểm, không có thay đổi đáng kể nào kể từ năm 2012. Điều này cho thấy nhận thức về tham nhũng tại Peru vẫn ở mức cao. Thực tế, theo số liệu của Viện Thống kê và Tin học Quốc gia Peru, 54.6% người dân được hỏi vào năm 2024 coi tham nhũng là mối quan tâm hàng đầu, tăng 0.4% so với cùng kỳ năm trước (INEI, 2024).

OECD cho biết, người dân Peru thường xuyên phải đối mặt với tham nhũng trong cuộc sống hàng ngày. Chẳng hạn, 30% người sử dụng dịch vụ công cho biết họ đã phải hối lộ trong 12 tháng trước khi tham gia Khảo sát về Tham nhũng Toàn cầu năm 2019 do Tổ chức Minh bạch quốc tế thực hiện.

Quảng trường, Arequipa, Peru (ảnh: pixabay)

OECD đánh giá cao những nỗ lực của Peru

Báo cáo của OECD ghi nhận Peru đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong việc xây dựng khung thể chế chống tham nhũng và minh bạch. Một số cột mốc quan trọng bao gồm việc thành lập các cơ quan chuyên trách như Ban Thư ký liêm chính công (SIP), Cơ quan Quốc gia về Minh bạch và Tiếp cận thông tin công (ANTAIP) và Tòa án Minh bạch và Tiếp cận thông tin (TTAIP).

SIP có trách nhiệm triển khai Chính sách Liêm chính và Chống tham nhũng quốc gia, hiện đang được cập nhật. Trong khi đó, ANTAIP và TTAIP bảo vệ quyền tiếp cận thông tin công được quy định trong Điều 2(5) Hiến pháp Peru. Bên cạnh đó, Peru đã xây dựng Mô hình Liêm chính (Modelo de Integridad) và các công cụ kỹ thuật số để hỗ trợ như Cổng thông tin minh bạch, Sổ đăng ký lượt truy cập trực tuyến, và lịch trình làm việc chính thức.

Thách thức trong việc thực thi chính sách

Mặc dù Peru đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong việc xây dựng khung thể chế, song việc thực thi các chính sách liêm chính và minh bạch vẫn còn nhiều thách thức. Theo khảo sát Latinobarometer năm 2023, 77.5% người dân cho rằng cuộc chiến chống tham nhũng trong các cơ quan nhà nước trong hai năm qua hầu như không có tiến triển.

Một trong những thách thức chính là sự thiếu hụt nguồn lực, năng lực và tính độc lập của SIP và ANTAIP. Ngoài ra, việc thiếu chuyên nghiệp hóa và tỷ lệ luân chuyển nhân sự cao trong khu vực công của Peru cũng là một rào cản lớn. Tình trạng này cản trở việc thiết lập một văn hóa tổ chức vững chắc, bao gồm liêm chính và minh bạch. Việc đảm bảo tính liên tục trong công việc vẫn là một thách thức, khiến việc củng cố quy trình và xây dựng ý thức về sự gắn bó và cam kết với sứ mệnh và giá trị của tổ chức trở nên khó khăn.

Hơn nữa, theo đánh giá của OECD ,hệ thống kiểm soát nội bộ và kiểm toán nội bộ của Peru cũng còn nhiều điểm yếu. Mặc dù Peru đã thực hiện các bước để tăng cường hệ thống kiểm soát nội bộ, song khung pháp lý của nước này chưa hoàn toàn phù hợp với các tiêu chuẩn và thông lệ tốt nhất của OECD.

Một số giải pháp, khuyến nghị từ OECD

Dựa trên phân tích bối cảnh cụ thể của Peru và qua đối thoại với các bên liên quan, OECD đã đề xuất một số giải pháp cụ thể, bao gồm:

Thành lập Hệ thống Liêm chính và Minh bạch quốc gia (SNIT): SNIT có thể được thiết kế như một giải pháp kết hợp. SNIT sẽ đóng vai trò là trụ cột chính trong chiến lược quốc gia nhằm tăng cường liêm chính và minh bạch, đồng thời cải thiện quản trị công.

Thành lập Cơ quan Quốc gia về Liêm chính, minh bạch và bảo vệ dữ liệu cá nhân (ANITAP): ANITAP có thể được thành lập như một cơ quan kỹ thuật chuyên trách trực thuộc Văn phòng Thủ tướng, hợp nhất SIP, ANTAIP, và Cơ quan Bảo vệ dữ liệu quốc gia (ANPD) hiện tại.

ANITAP sẽ là cơ quan quản lý của SNIT và chịu trách nhiệm quản lý chính sách liêm chính và minh bạch quốc gia. Việc ANITAP trực thuộc Văn phòng Thủ tướng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc phối hợp liên ngành và đảm bảo các chính sách liêm chính và minh bạch phù hợp với các chiến lược quốc gia khác.

Tái cấu trúc Ủy ban Chống tham nhũng cấp cao (CAN): CAN có thể được cải cách thành một cơ quan hiệu quả hơn, tập trung hơn và mang tính phòng ngừa hơn. Dưới sự lãnh đạo của ANITAP với vai trò là điều phối viên và ban thư ký kỹ thuật, CAN sẽ tập hợp Cơ quan Dịch vụ Dân sự quốc gia, Ban Thư ký Quản lý công, Cơ quan Lưu trữ tổng hợp và Văn phòng Tổng chưởng lý Nhà nước, cũng như Thanh tra Chính phủ và Tổng Kiểm toán với tư cách là những người tham gia có quyền phát biểu nhưng không có quyền biểu quyết. Điều này nhằm duy trì tính độc lập của họ với tư cách là cơ quan giám sát.

Tăng cường Mô hình liêm chính: OECD khuyến nghị nên xem xét một số khía cạnh của Mô hình liêm chính, dựa trên những bài học kinh nghiệm và tuân theo các khuyến nghị của Báo cáo của OECD về Văn phòng Liêm chính thể chế.

Bên cạnh đó, Peru có thể xem xét việc phát triển và triển khai thí điểm các Văn phòng Liêm chính thể chế “chung”, cung cấp dịch vụ cho một số đô thị nhỏ, do những đô thị này thường không có đủ nguồn lực và năng lực để tự mình phát triển và triển khai các chính sách liêm chính và minh bạch.

Việc chống tham nhũng và thúc đẩy minh bạch là một quá trình lâu dài và phức tạp, đòi hỏi sự cam kết và nỗ lực của toàn xã hội. Những khuyến nghị của OECD là những gợi ý hữu ích cho Peru trong việc hoàn thiện khung thể chế và nâng cao hiệu quả của các chính sách liêm chính và minh bạch, hướng tới một xã hội công bằng và phát triển bền vững hơn.