Cụ thể, về công tác quản lý di tích của Ban Quản lý di tích Đền Chợ Củi, sau khi được thành lập và kiện toàn theo từng giai đoạn cho đến nay Ban Quản lý di tích đã không đảm nhận và không thể hiện được vai trò, chức năng nhiệm vụ được giao, theo như nội dung Đề án của UBND tỉnh và quyết định thành lập Ban Quản lý di tích của UBND huyện Nghi Xuân; công tác quản lý các hoạt động tại di tích vẫn còn nhiều bất cập, hạn chế.

Về cơ cấu tổ chức, theo Đoàn thanh tra trong quá trình hoạt động Ban Quản lý di tích Đền Chợ Củi không thực hiện quản lý toàn bộ lao động làm việc tại Đền; việc phân công nhiệm vụ chưa kịp thời; năm 2019 cơ cấu tổ chức chưa đúng theo quy định tại Điều 3 Quyết định số 1323/QĐ-UBND ngày 02/7/2014 của UBND huyện Nghi Xuân.

Ban Quản lý chưa thực hiện đầy đủ việc ký hợp đồng lao động đối với các thành viên Tổ nội tự và Tổ giữ xe; không thực hiện chi trả lương, chế độ cho phần lớn người lao động và các hoạt động tại di tích mà giao khoán cho gia đình "Thủ nhang" và Tổ giữ xe là không đúng quy định.

Ban Quản lý di tích chưa thực hiện đầy đủ chức năng, nhiệm vụ quản lý các nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh thuộc thẩm quyền dẫn đến chưa tổng hợp báo cáo đầy đủ toàn bộ số tiền thu được từ Khu di tích Đền Chợ Củi.

Về thực hiện quy hoạch đã được phê duyệt, Quy hoạch chi tiết Khu di tích Lịch sử - Văn hóa Quốc gia Đền Chợ Củi, huyện Nghi Xuân (tỷ lệ 1/500) được phê duyệt tại Quyết định số 3474/QĐ-UBND ngày 30/11/2010 của UBND tỉnh Hà Tĩnh. Tuy vậy, đến nay phần lớn các hạng mục công trình chưa được đầu tư xây dựng theo quy hoạch. Bên cạnh đó, sau khi quy hoạch được duyệt, chính quyền địa phương chưa thực hiện việc cắm mốc quy hoạch và ban hành quy định quản lý quy hoạch nên khó khăn trong công tác quản lý, xuất hiện tình trạng xây dựng trái phép trên đất Nhà nước quản lý, vi phạm hành lang bảo vệ sông.

Sau thanh tra, những tồn tại trong quản lý, tổ chức các hoạt động tại Đền Chợ Củi đã từng bước được chấn chỉnh

Về việc quản lý, sử dụng nguồn kinh phí tại Ban Quản lý di tích, Ban chưa thực hiện đầy đủ chế độ kế toán hành chính sự nghiệp theo quy định tại Thông tư số 107/2017/TT-BTC ngày 10/10/2017 của Bộ Tài chính về chế độ tài chính; Ban Quản lý di tích đã xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ, tuy nhiên chưa cập nhật kịp thời các văn bản nên một số văn bản sử dụng làm căn cứ để xây dựng quy chế đã hết hiệu lực, một số nội dung quy định trong quy chế chi tiêu nội bộ chưa đúng quy định.

Việc giao khoán cho gia đình "Thủ nhang" (ông Nguyễn Sỹ Quý, ông Nguyễn Sỹ Hóa) thu, chi và quản lý tiền công đức, tiền tài trợ, cúng tiến của các tổ chức, cá nhân mà không có quy chế phân cấp rõ ràng cụ thể về nguồn thu, nhiệm vụ chi; không ban hành quy chế giám sát, phối hợp kiểm kê nguồn thu công đức giữa gia đình "Thủ nhang" và Ban Quản lý di tích, dẫn đến Ban Quản lý di tích hoàn toàn không nắm được số liệu thực tế các khoản thu, chi này (số liệu tài chính kế toán còn phân tán theo nhiều hệ thống sổ sách).

Hằng năm không ban hành quyết định về mức kinh phí giao khoán và cũng không thực hiện việc điều chỉnh kinh phí giao khoán tiền công đức theo mức độ đóng góp công đức của người dân, du khách. Điều này là không phù hợp với quy định tại Quyết định số 1177/QĐ-UBND ngày 28/4/2014 của UBND tỉnh phê duyệt đề án quản lý và tổ chức các hoạt động tại di tích Đền Chợ Củi xã Xuân Hồng, huyện Nghi Xuân. Đối với nguồn thu từ hoạt động dịch vụ khác: dịch vụ cúng lễ, dịch vụ viết tấu sớ, dịch vụ cho thuê ki ốt bán hàng trong khuôn viên khu di tích chưa được đưa vào quản lý.

Về tu bổ, tôn tạo di tích, đối chiếu với Luật Di sản Văn hóa năm 2001 (sửa đổi năm 2009), Nghị định số 70/2012/NĐ-CP ngày 18/9/2012 quy định thẩm quyền, trình tự, thủ tục lập, phê duyệt quy hoạch, dự án bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh, còn tổ chức thi công không cung cấp được chứng chỉ, điều kiện được hành nghề lập dự án tu bổ di tích trình cấp có thẩm quyền phê duyệt theo quy định của pháp luật quy định tại Điều 16 Nghị định số 70/2012/NĐ-CP. Đồng thời, Chủ đầu tư (gia đình Thủ nhang) không thực hiện đúng trình tự lập, thẩm định, phê duyệt dự án tu bổ di tích theo Điều 18 Nghị định số 70/2012/NĐ-CP.

Ngoài ra, theo Kết luận thanh tra, việc tổ chức các lễ hội chưa được quan tâm đúng mức, hằng năm không thành lập Ban tổ chức lễ hội, không tổ chức được phần hội mà chủ yếu là người dân, du khách đi lễ, thực hiện tín ngưỡng tâm linh mang tính tự phát.

Việc tái đầu tư, tôn tạo di tích từ nguồn công đức không được thực hiện dẫn đến di tích ngày càng xuống cấp, không đảm bảo mỹ quan và an ninh - trật tự.

Trước những tồn tại, hạn chế đã nêu, UBND tỉnh Hà Tĩnh giao Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL), UBND huyện Nghi Xuân và các tổ chức, cá nhân liên quan tiến hành kiểm điểm theo thẩm quyền và làm rõ trách nhiệm đối với các tồn tại, hạn chế đã được chỉ ra.

Đối với công tác tổ chức quản lý tại khu di tích, UBND tỉnh giao UBND huyện Nghi Xuân chủ trì, phối hợp với các sở, ngành có liên quan (Sở VHTT&DL, Sở Tài chính, Sở Nội vụ, Công an tỉnh…) xây dựng và ban hành Quy chế quản lý phù hợp, hiệu quả.

Chấm dứt việc khoán công tác quản lý tiền công đức của Đền Chợ Củi cho hộ gia đình "Thủ nhang"; thành lập Hội đồng quản lý, kiểm kê hằng ngày hoặc hằng tuần và nộp tiền công đức vào Ngân sách để thực hiện quản lý thu, chi theo đúng quy định pháp luật.

Đối với các gia đình "Thủ nhang", chấm dứt việc chiếm hữu, quản lý khu vực nội tự của Đền Chợ Củi, bàn giao cho Ban Quản lý dịch vụ công ích và các điểm du lịch huyện Nghi Xuân; đồng thời, phối hợp tốt với các cơ quan chức năng trong việc khắc phục các tồn tại. Nếu các gia đình "Thủ nhang" không thực hiện bàn giao theo đúng thời hạn, giao UBND huyện Nghi Xuân tổ chức cưỡng chế việc bàn giao và thực hiện quản lý toàn bộ Di tích Đền Chợ Củi theo đúng quy định pháp luật.

Đối với khoản tiền công đức còn thiếu đến 31/12/2022 của hộ gia đình Thủ nhang: xét yếu tố khách quan do ảnh hưởng của đại dịch Covid 19, UBND tỉnh thống nhất với đề xuất của Đoàn thanh tra giảm cho hộ gia đình “Thủ nhang” 06 tháng Đền Chợ Củi không thể hoạt động (năm 2020 là 02 tháng, năm 2021 là 04 tháng), số tiền giảm là 1,250 tỷ đồng. Số tiền còn lại 1,750 tỷ đồng, yêu cầu hộ Thủ nhang (ông Nguyễn Sỹ Quý) nộp vào tài khoản tạm giữ của Thanh tra tỉnh…