Tổng Công ty Thuốc lá Việt Nam (Tổng Công ty) tiền thân là Liên hiệp các xí nghiệp Thuốc lá Việt Nam, được thành lập năm 1985 của Hội đồng Bộ trưởng. Ngày 23/6/2010 Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định chuyển đổi sang mô hình công ty TNHH một thành viên.

Ngày 16/11/2015, Bộ Công Thương ban hành quyết định điều chỉnh vốn điều lệ của doanh nghiệp trên là 7.163.624.443.631 đồng. Đến nay Tổng Công ty là Tổng Công ty Nhà nước hạng đặc biệt, hoạt động theo mô hình Công ty TNHH MTV do Nhà nước làm chủ sở hữu, nắm giữ 100% vốn điều lệ. Bộ Công thương là cơ quan đại diện chủ sở hữu nhà nước. Đến ngày 10/11/2018, Bộ Công Thương bàn giao quyền đại diện chủ sở hữu sang Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp, Hội đồng thành viên Tổng Công ty là đại diện chủ sở hữu trực tiếp tại doanh nghiệp.

Tổng Công ty đã xây dựng đồ án tái cơ cấu giai đoạn 2012 -2015 và được phê duyệt. Có 9/10 khoản đầu tư đã thoái được 100% vốn; đã tổ chức, sắp xếp lại các công ty thuốc lá hoạt động theo mô hình công ty mẹ - công ty con.

Về cơ bản, Tổng Công ty và các đơn vị thành viên đã chấp hành theo quy định pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai, vốn, tài sản. Tuy nhiên, theo Thanh tra Chính phủ, trong quá trình tổ chức thực hiện nhiệm vụ, doanh nghiệp trên còn một số tồn tại, hạn chế, thiếu sót, sai phạm.

Làm trái chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ

Thông báo kết luận thanh tra chỉ rõ, trong việc đầu tư xây dựng, Tổng Công ty có sai phạm khi thực hiện góp vốn Dự án tại 152 Trần Phú (TP.HCM). Trong đó, Tổng Công ty không thực hiện đánh giá lại tài sản; làm trái chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, vi phạm pháp luật về chuyển nhượng tài sản doanh nghiệp do Nhà nước nắm 100% vốn điều lệ khi chuyển nhượng 30.927,7 m2 tại địa chỉ 152 Trần Phú mà không xin phép Thủ tướng Chính phủ; không thực hiện đấu giá quyền sử dụng đất có nguy cơ gây thất thoát tiền của Nhà nước, doanh nghiệp.

Đối với việc quản lý đất đai, một số thành viên của Tổng Công ty chưa hoàn thiện các thủ tục đối với diện tích đất được Nhà nước cho thuê (như Viện Kinh tế kỹ thuật Thuốc lá, Công ty Thuốc lá Sài Gòn). Một số dự án khác cũng chậm tiến độ, phải phê duyệt nhiều lần làm ảnh hưởng đến quá trình sản xuất kinh doanh (Dự án đầu tư chiều sâu phân xưởng sợi, Dự án đầu tư thiết bị kho nguyên liệu và kho thành phần của Công ty Thuốc lá Sài Gòn, Dự án xây trụ sở Vinataba tại 30 Nguyễn Du, Hà Nội)...

Thanh tra Chính phủ phát hiện nhiều sai phạm tại Tổng Công ty Thuốc lá Việt Nam. Ảnh: Laodong.vn

Kiến nghị điều tra dấu hiệu trốn thuế

Về việc nhập khẩu lá thuốc nguyên liệu, trồng, chế biến, sản xuất, phân phối thuốc lá điếu còn một số tồn tại cần được khắc phục sớm để nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh. Cụ thể, việc mua nguyên liệu của người trồng theo hình thức mua xô, bán lại nguyên liệu thuốc lá khi không có giấy phép mua bán, không tổ chức chào hàng cạnh tranh để quyết định giá mua nguyên liệu và hàng tồn kho ảnh hưởng lớn đến hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh (tại Công ty CP Ngân Sơn, Công ty TNHH MTV Viện thuốc lá, Công ty CP Hòa Việt, Công ty Thuốc lá Sài Gòn, Công ty Thuốc lá Hải Phòng). Bên cạnh đó, nguồn gốc một số nguyên liệu thuốc lá của DNTN Tuấn Dung bán cho các công ty thành viên (như Công ty CP Hòa Việt, Công ty Thuốc lá Bến Tre, Công ty Thuốc lá An Giang, Công ty Thuốc lá Đồng Tháp, Công ty Thuốc lá Cửu Long) có dấu hiệu hợp thức hóa nguyên liệu không hợp pháp.

Thanh tra Chính phủ cũng đã chỉ ra một số tồn tại, hạn chế trong quản lý, sử dụng vốn, tài sản như: Một số công ty thành viên chưa ban hành quy chế quản lý, sử dụng tài sản; chưa xây dựng định mức dự trữ hàng tồn kho; lượng hàng tồn kho lớn gây ứ đọng vốn, ảnh hưởng tới hoạt động sản xuất kinh doanh;
Chưa ban hành quy định về lựa chọn nhà thầu để áp dụng thống nhất trong các hoạt động bảo đảm tính liên tục cho sản xuất, kinh doanh thường xuyên của doanh nghiệp;
Một số chi phí không phù hợp với hoạt động kinh doanh, phải loại khỏi chi phí khi xác định giá trị tính thuế thu nhập doanh nghiệp. Thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp bổ sung hơn 38,5 tỷ đồng;
Công ty Thuốc lá Thăng Long giữ lại 73,072 tỷ đồng vốn bổ sung cho dự án đầu tư của 2 công ty thành viên (Thanh Hóa, Bắc Sơn) chưa phù hợp với Quyết định của Tổng công ty Thuốc lá Việt Nam.

Trách nhiệm hàng đầu thuộc về Chủ tịch HĐTV, Tổng giám đốc và ban lãnh đạo Tổng công ty Thuốc lá Việt Nam

Theo Thanh tra Chính phủ, để xảy ra những vi phạm, khuyết điểm nêu trên thuộc về Hội đồng thành viên, Chủ tịch Hội đồng thành viên, Tổng Giám đốc, Ban lãnh đạo Tổng Công ty, lãnh đạo các công ty thành viên…
Do đó, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Tài chính, Bộ Công Thương chỉ đạo Tổng cục Thuế kiểm tra việc kê khai nộp thuế đối với trường hợp thu mua nguyên liệu thuốc lá; xác định lại thuế TNDN đối với doanh nghiệp Tuấn Dung do bảng kê khai mua nguyên liệu không phù hợp; rà soát các hoạt động mua bán nguyên liệu thuốc; xử lý kịp thời trường hợp vi phạm trong hoạt động kinh doanh.
Thanh tra Chính phủ cũng kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp chủ trì cùng Bộ Tài chính, UBND TP.HCM, Tổng Công ty và các bộ, ngành liên quan thu hồi cơ sở nhà đất diện tích hơn 30 nghìn m2 tại 152 Trần Phú, TP.HCM, nếu phát hiện sai phạm thì chuyển cơ quan điều tra; xem xét trách nhiệm, có hình thức kỷ luật theo quy định với các tổ chức cá nhân để xảy ra vi phạm.
Riêng tại Tổng Công ty, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo doanh nghiệp này rà soát toàn bộ vốn điều lệ đã điều chỉnh cho Công ty Thuốc lá Thăng Long, trong đó, có khoản tiền 73,072 tỷ đồng; chấn chỉnh lại hoạt động mua bán nguyên liệu thuốc…
Về xử lý kinh tế, Tổng Công ty Thuốc lá Việt Nam phải chỉ đạo các đơn vị thành viên thực hiện nộp thuế TNDN tính thiếu do một số khoản chi không được giảm trừ, với số tiền hơn 38,5 tỷ đồng. Cùng với đó, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công an điều tra, xác minh, làm rõ những vụ việc mua bán nguyên liệu của Doanh nghiệp tư nhân Tuấn Dung có dấu hiệu của tội “Trốn thuế”, theo Điều 200 BLHS./.