Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 7, chiều 21/5, các đại biểu Quốc hội thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự án Luật Kiến trúc. Quy định bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam trong kiến trúc (Điều 5) là nội dung được nhiều đại biểu quan tâm, cho ý kiến.

Phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong kiến trúc

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Phan Xuân Dũng nêu rõ, việc bổ sung quy định về bảo tồn, phát huy giá trị bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam trong kiến trúc, giá trị kiến trúc truyền thống Việt Nam là cần thiết. 

Tuy nhiên, dự án Luật không thể mô tả cụ thể các nội dung bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam nói chung cũng như bản sắc văn hóa của từng dân tộc nói riêng trong kiến trúc, bởi, đây là những yếu tố rất đa dạng, phong phú. 

Do đó, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, sau khi cân nhắc kỹ lưỡng, dự án Luật đã bổ sung Điều 5 quy định về bảo tồn, phát huy giá trị bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam trong kiến trúc, bao gồm các đặc điểm, tính chất tiêu biểu và đặc trưng tạo nên một phong cách riêng của kiến trúc Việt Nam về điều kiện tự nhiên, kinh tế-xã hội, văn hóa, nghệ thuật; thuần phong mỹ tục của các dân tộc của địa phương; kỹ thuật xây dựng, vật liệu xây dựng. 

Đồng thời, giao Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm quy định nội dung về yêu cầu bản sắc văn hóa dân tộc trong Quy chế quản lý kiến trúc, để bảo đảm khả thi, phù hợp với địa phương do mình quản lý.

 Bộ trưởng Bộ Xây dựng Phạm Hồng Hà phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề Đại biểu Quốc hội nêu. (Ảnh: Văn Điệp/TTXVN)

Dự án Luật cũng sửa đổi, bổ sung một số quy định về bảo tồn, giữ gìn, khuyến khích kế thừa, phát huy giá trị kiến trúc truyền thống, bản sắc văn hóa dân tộc trong kiến trúc vào các quy định có liên quan, như nguyên tắc hoạt động và yêu cầu quản lý kiến trúc đô thị, nông thôn, Quy chế quản lý kiến trúc…

Dự án Luật đã sửa đổi, bổ sung một số quy định có liên quan về bản sắc văn hóa dân tộc trong kiến trúc nhằm bảo vệ, giữ gìn, phát huy các giá trị kiến trúc truyền thống Việt Nam, đồng thời không làm hạn chế sự sáng tạo trong hành nghề kiến trúc của các kiến trúc sư (thể hiện tại các Điều 4, Điều 11, Điều 14…).

Tán thành với quy định như dự án Luật, đại biểu Nguyễn Thanh Thủy (Hậu Giang) cho rằng, ở nước ta hiện nay, nhiều công trình kiến trúc có giá trị, có ý nghĩa về lịch sử, văn hóa nhưng trải qua thời gian đã bị xuống cấp, thậm chí là xâm hại. 

Vì thế, việc quản lý Nhà nước đối với các công trình này rất quan trọng, cấp bách, đồng thời không chồng chéo với các quy định của pháp luật về di sản văn hóa. Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Thanh Thủy không đồng tình với quy định giao Ủy ban nhân dân tỉnh có trách nhiệm quy định nội dung yêu cầu về bản sắc văn hóa dân tộc trong Quy chế quản lý kiến trúc.

Theo đại biểu, quy định như vậy sẽ không khả thi, dẫn đến tình trạng thiếu thống nhất trong toàn quốc. Ban soạn thảo chỉ nên quy định theo hướng bản sắc văn hóa dân tộc trong kiến trúc không trái với thuần phong mỹ tục và nên giao Chính phủ quy định trách nhiệm nội dung yêu cầu về bản sắc văn hóa dân tộc. 

Đại biểu phân tích, việc quy định về bản sắc văn hóa dân tộc đòi hỏi chuyên môn sâu, nhất là nước ta có nhiều dân tộc và bản sắc văn hóa các dân tộc rất phong phú, đa dạng.

“Không nên giao cho từng địa phương mà nên giao thống nhất cho Chính phủ để đảm bảo tính thống nhất trong toàn quốc. Việc quy định bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam trong kiến trúc để tránh tình trạng thực hiện không chặt chẽ, dễ bị lạm dụng, dẫn đến tình trạng sao chép kiến trúc ngoại lai, tùy tiện, phá vỡ kiến trúc của bản sắc văn hóa các dân tộc Việt Nam,” đại biểu Nguyễn Thanh Thủy kiến nghị.

Đồng quan điểm, đại biểu Thạch Phước Bình (Trà Vinh) cho rằng không nên giao Ủy ban nhân dân tỉnh quy định nội dung này vì sẽ không thể hiện được bản sắc của dân tộc. Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo xem xét giao Bộ Xây dựng ban hành quy định về tổng thể bản sắc văn hóa dân tộc với công trình kiến trúc trên cả nước. 

Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chỉ ban hành quy chế quản lý, nhằm tạo điều kiện thuận lợi trong công tác quản lý trên địa bàn cả nước. Đại biểu Nguyễn Anh Trí (Hà Nội) nhấn mạnh, việc xây dựng bản sắc văn hóa dân tộc đối với các công trình kiến trúc là hết sức quan trọng. 

Tuy nhiên, do quy định bản sắc văn hóa dân tộc đòi hỏi phải có sự am hiểu sâu sắc, chuyên về văn hóa dân tộc, phù hợp với các vùng miền, vì vậy, đề nghị ban soạn thảo chỉnh lý theo hướng giao cho Chính phủ, Bộ Xây dựng, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch phối hợp xây dựng, quy định văn hóa bản sắc dân tộc để đảm bảo tính thống nhất.

Giải trình về nội dung này, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Phạm Hồng Hà cho rằng, không ai hiểu địa phương mình bằng chính địa phương đó vì thế vẫn nên giao Ủy ban Nhân dân tỉnh lập, phê duyệt Quy chế kiến trúc, trong đó có bản sắc văn hóa dân tộc. 

Bộ trưởng nhấn mạnh, Quy chế quản lý kiến trúc là một văn bản quy phạm pháp luật được lập, thẩm định, phê duyệt theo đúng trình tự của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Nếu thực hiện chặt chẽ trình tự này sẽ giải quyết được những băn khoăn về bản sắc văn hóa dân tộc để các địa phương cùng tham khảo.

 Đại biểu Quốc hội Thành phố Hà Nội Nguyễn Anh Trí phát biểu ý kiến. (Ảnh: Văn Điệp/TTXVN)

Làm rõ định hướng phát triển kiến trúc Việt Nam

Qua thảo luận, các đại biểu cho rằng, kiến trúc là một trong những yếu tố góp phần thể hiện sắc thái riêng của mỗi quốc gia. Nhìn vào các công trình, có thể biết ngay đó là kiến trúc đặc trưng của quốc gia, dân tộc nào. 

Với thực trạng kiến trúc Việt Nam hiện nay, việc dự án Luật đưa ra nguyên tắc trong hoạt động kiến trúc, trong đó có quy định phải phù hợp với định hướng phát triển kiến trúc Việt Nam là rất cần thiết.

Tuy nhiên, theo đại biểu Ngô Trung Thành (Đắk Lắk), dự án Luật chưa thể hiện rõ định hướng kiến trúc của Việt Nam như thế nào, nội dung yêu cầu ra sao, do ai xây dựng.

Trong khi đó, đối với Quy chế quản lý kiến trúc ở địa phương, Điều 14 quy định rõ phạm vi, nội dung, yêu cầu là phải phù hợp với định hướng phát triển kiến trúc Việt Nam. 

Tại khoản 1, Điều 36 có quy định Thủ tướng Chính phủ có thẩm quyền phê duyệt định hướng phát triển kiến trúc Việt Nam mà không quy định rõ cơ quan nào có trách nhiệm xây dựng, lập trình tự, thủ tục phê duyệt ra sao.

Xuất phát từ tính chất quan trọng của định hướng về phát triển kiến trúc Việt Nam, đại biểu Ngô Trung Thành đề nghị dự án Luật cần quy định, làm rõ nội dung, yêu cầu, định hướng phát triển kiến trúc Việt Nam, cơ quan có trách nhiệm xây dựng, trình tự, thủ tục, lập và phê duyệt.

Cho rằng kiến trúc gắn liền với hoạt động xây dựng, đang được điều chỉnh bởi nhiều văn bản pháp luật khác nhau như Luật Xây dựng, Luật Quy hoạch đô thị, Luật Nhà ở, Luật Quy hoạch…, đại biểu Nguyễn Trường Giang (Đắk Nông) đề nghị, ban soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, rà soát các quy định trong dự án Luật để đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật./.