Người xưa kể rằng ở khu thác 9 tầng (nay là Cửu Thác Tú Sơn, thuộc Xóm Củ - Xã Tú Sơn - Huyện Kim Bôi - Tỉnh Hòa Bình) có nàng Út Lót vừa xinh đẹp, vừa thông minh, là con gái thứ ba của đạo Tu Liêng và Tu Ó. Nàng thấy bố buồn phiền vì nỗi không có con trai thay mặt mình đi chầu vua kẻ chợ, nàng xin giả trai đi làm việc đó. Dọc đường đi, nàng gặp Hồ Liêu, con của một lang đạo khác cùng đi chầu vua. Hai người kết làm bạn (chung lương, chung bộ, chung cỗ, chung phòng). Trong những ngày ở đất kinh thành, không những Vua Kẻ chợ mà ngay cả chàng Hồ Liêu cũng không biết nàng là gái giả trai. Hết hạn chầu vua, trên đường về quê, Út Lót mới cởi bỏ lốt cải trang, trở lại là một cô gái xinh đẹp, dịu dàng, lộng lẫy. Và hai người yêu nhau, hò hẹn trên dòng suối để được gặp nhau. Dòng suối thơ mộng đó đầy ắp tình yêu là điểm hẹn hò những lời thề vàng đá.  

Hai người về sau đã không lấy được nhau vì sau khi hết hạn chầu vua, Hồ Liêu trở về nhà thì gia đình đã cưới vợ cho chàng. Bởi quá yêu nàng Út Lót mà không lấy được nên chàng Hồ Liêu u buồn, đau ốm rồi mất. Nàng Út Lót cũng se lòng héo hon chờ đợi chàng trên dòng suối - nơi đã cùng chàng Hồ Liêu hẹn hò, rồi mất theo. Linh hồn hai người đã trở thành đàn bướm trắng dập dờn bay trên dòng suối tháng tư âm lịch hàng năm. Trên dòng suối tình đó, hình nàng Út Lót vác ống nước trên giỏ rau rừng vẫn ngồi lại đợi chờ chàng Hồ Liêu rồi hoá đá.

Với thiên nhiên hùng vĩ, rừng nguyên sinh ở độ cao trên 1000 mét, Suối Thác Tú Sơn đẹp như SaPa, mát mẻ như Đà Lạt. Đến đây, du khách thập phương được  tận hưởng không gian của núi rừng hùng vĩ với chín con thác như: thác Tiên Tắm, thác tình Âu Cơ, thác Trải Chiếu Quan Lang, Thác nàng Út Lót, Thác Bạc, Thác Triệu Phu, Tháng Thượng Ngàn, Thác Mẫu, Thác Thiên Ngọc Thạch; được nghỉ dưỡng, đốt lửa trại hay thưởng thức các món ăn dân tộc độc đáo mang đầy bản sắc của văn hoá xứ Mường…

Thác Tình Âu cơ nằm trên

Kim Dung