Kết quả phiếu tín nhiệm đã phản ánh sát với thực tiễn

Tại phiên họp tháng 10/2018, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nghe và cho ý kiến về tình hình chuẩn bị lấy phiếu tín nhiệm tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XIV, chỉ đạo cụ thể hóa quy trình, thủ tục; chuẩn bị các văn bản, tài liệu và điều kiện để Quốc hội tiến hành việc lấy phiếu tín nhiệm bảo đảm chu đảo, thận trọng, khách quan. Đồng thời, hướng dẫn những người được lấy phiếu tín nhiệm nghiêm túc chuẩn bị Báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn và tự đánh giá về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống; tự đánh giá, kiểm điểm có hay không những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, "tự chuyển hóa" trong nội bộ theo Nghị quyết Hội nghị lần thứ 4 Ban chấp hànhTrung ương Đảng (khóa XII), tự đánh giá kiểm điểm về việc thực hiện sắp xếp bộ máy, tinh giản biên chế ở cơ quan, tổ chức, đơn vị mình theo Nghị quyết Hội nghị Trung ương 6 và Nghị quyết số 56/2017/QH14 ngày 24/11/2017 của Quốc hội về việc tiếp tục cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực hiệu quả; thực hiện việc kê khai tài sản thu nhập theo quy định tại Nghị định số 78/NĐ-CP ngày 17/7/2013 gửi đến Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các vị đại biểu Quốc hội đúng quy định.

Tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XIV, Quốc hội đã bố trí một ngày rưỡi cho phiên họp lấy phiếu tín nhiệm, trong đó dành riêng 01 buổi để đại biểu Quốc hội thảo luận tại Đoàn về những nội dung liên quan tới việc lấy phiếu tín nhiệm đối với 48 người giữ chức vụ do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã phối hợp với Chính phủ có báo cáo tổng hợp và tiếp thu, giải trình ý kiến của đại biểu Quốc hội đầy đủ, thận trọng, kỹ lưỡng về các ý kiến của đại biểu Quốc hội đặt ra và đã được sự đồng thuận, nhất trí cao. Tại kỳ họp, Quốc hội đã thông qua biên bản kiểm phiếu và Nghị quyết xác nhận kết quả lấy phiếu tín nhiệm đối với 48 người giữ chức vụ do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn bảo đảm nghiêm túc, đúng mục đích, nguyên tắc, quy trình, thủ tục theo quy định của pháp luật.

Đối với người giữ chức vụ do HĐND bầu, HĐND cấp tỉnh trong cả nước đã tiến hành lấy phiếu tín nhiệm đối với 1.750 người, HĐND cấp huyện lấy phiếu tín nhiệm đối với 13.852 người, HĐND cấp xã trong cả nước tổng số có 84.234 người được lấy phiếu tín nhiệm. Theo đánh giá của các địa phương, kết quả lấy phiếu tín nhiệm đã phản ánh tương đối sát thực với tình hình kinh tế, xã hội và tình hình hoạt động của bộ máy chính quyền địa phương; đồng thời, sát với năng lực thực tiễn, sự tu dưỡng rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống, tác phong công tác của những cán bộ được lấy phiếu tín nhiệm. Qua đó, giúp cho người được lấy phiếu tín nhiệm thấy được mức độ tín nhiệm của mình, có phương hướng khắc phục khuyết điểm, thiếu sót, tiếp tục rèn luyện, nâng cao tinh thần trách nhiệm, năng lực, hiệu quả hoạt động; giúp cho các cơ quan có thẩm quyền xem xét, đánh giá, bố trí cán bộ trong thời gian tiếp theo.

Theo đánh giá của Ban Công tác đại biểu, việc lấy phiếu tín nhiệm đã được Quốc hội, HĐND các tỉnh, thành phố tiến hành nghiêm túc, công khai, minh bạch, đảm bảo quy trình, thủ tục và nguyên tắc tập trung dân chủ, vai trò của đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân được đề cao. Công tác thông tin được quan tâm chỉ đạo sát sao, kịp thời giúp đại biểu Hội đồng nhân dân tiếp cận được nhiều thông tin thiết thực, tin cậy. Kết quả phiếu đã phản ánh sát với thực tiễn, làm cơ sở để đánh giá mức độ tín nhiệm đối với những người được lấy phiếu tín nhiệm, tạo được sự quan tâm, đồng tình ủng hộ của dư luận, sự tin tưởng của cử tri và nhân dân cả nước.

Tuy nhiên, Ban Công tác đại biểu cũng thẳng thắn chỉ rõ một số những hạn chế như: Chưa có hướng dẫn cụ thể về mốc thời gian để so sánh, giải trình quá trình tăng, giảm tài sản, thu nhập của người được lấy phiếu tín nhiệm; chưa kịp thời hướng dẫn việc triển khai hình thức công khai bản kê khai tài sản, thu nhập của người được lấy phiếu tín nhiệm nên khi triển khai còn lúng túng; biểu mẫu báo cáo kết quả công tác của người được lấy phiếu tín nhiệm còn chưa cụ thể nên gây khó khăn cho đại biểu HĐND trong việc đánh giá mức độ tín nhiệm…

Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh trong một phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Ảnh: baochinhphu.vn

Cần đảm bảo công khai, minh bạch trong lấy phiếu tín nhiệm

Ngày 02/02/2023, Bộ Chính trị đã ban hành Quy định số 96-QĐ/TW về việc lấy phiếu tín nhiệm đối với chức danh, chức vụ lãnh đạo, quản lý trong hệ thống chính trị thay thế cho Quy định số 262-QĐ/TW đã được ban hành vào năm 2014 với một số điểm mới quan trọng nhằm tiếp tục tăng cường công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp có đủ phẩm chất năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ.

Qua rà soát Nghị quyết số 85/2014/QH13, một số quy định đang không còn phù hợp với các quy định trong Luật Tổ chức Quốc hội, Luật Tổ chức chính quyền địa phương và Quy định số 96-QĐ/TW. Ngoài ra, trước đó, Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã có Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới. Vì vậy, cần thiết phải sửa đổi Nghị quyết số 85/2014/QH13 để đảm bảo đồng bộ với các văn bản nêu trên. Đảng đoàn Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã giao cho Ban Công tác đại biểu và chỉ đạo việc lập Ban soạn thảo để xây dựng nghị quyết trình Quốc hội sửa đổi Nghị quyết 85/2014/QH13.

Dự thảo Nghị quyết về việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội, HĐND bầu hoặc phê chuẩn có 18 điều, trong đó sửa đổi, bổ sung 10/18 điều của Nghị quyết số 85/2014/QH13 và bổ sung thêm 02 Phụ lục mới, gồm các nội dung cơ bản: Phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng; mục đích, yêu cầu, nguyên tắc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm; căn cứ đánh giá mức độ tín nhiệm, đối với người được lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm; trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm; thời hạn và thời điểm tổ chức lấy phiếu tín nhiệm; quy trình, thủ tục lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm tại Quốc hội và Hội đồng nhân dân; hệ quả đối với người được lấy phiếu tín nhiệm; các trường hợp bỏ phiếu tín nhiệm; phiếu sử dụng trong lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm và việc xác định phiếu hợp lệ; kết quả lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm.

Theo dự thảo nghị quyết, Quốc hội sẽ tiến hành lấy phiếu tín nhiệm với các chức danh do Quốc hội bầu và phê chuẩn, gồm: Chủ tịch nước; Phó Chủ tịch nước; Chủ tịch Quốc hội; Phó Chủ tịch Quốc hội; Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội; Tổng Thư ký Quốc hội; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc; Chủ nhiệm Ủy ban của Quốc hội; Thủ tướng; Phó Thủ tướng; Bộ trưởng và các thành viên Chính phủ; Chánh án TAND Tối cao; Viện trưởng VKSND Tối cao và Tổng Kiểm toán Nhà nước.

HĐND sẽ lấy phiếu tín nhiệm đối với các chức danh do HĐND bầu, phê chuẩn, gồm: Chủ tịch; Phó Chủ tịch HĐND; Trưởng ban của HĐND; Chủ tịch UBND; Phó chủ tịch UBND; các ủy viên UBND.

Với người thuộc diện trên nhưng đã có thông báo nghỉ công tác chờ nghỉ hưu, thông báo nghỉ hưu hoặc được bổ nhiệm, bầu cử trong năm lấy phiếu tín nhiệm, sẽ không thuộc diện lấy phiếu tín nhiệm.

Dự thảo nêu rõ nguyên tắc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm là công khai, công bằng, dân chủ, khách quan, minh bạch. Dự thảo nghị quyết quy định nghiêm cấm hành vi vi phạm, làm sai lệch mức độ tín nhiệm hoặc lợi dụng lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đế làm giảm uy tín của người khác, gây chia rẽ, mất đoàn kết nội bộ.

Các nội dung được đưa ra làm căn cứ đánh giá mức độ tín nhiệm gồm: Phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, việc chấp hành Hiến pháp, pháp luật và kết quả thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao. Quốc hội, HĐND sẽ tổ chức lấy phiếu tín nhiệm một lần trong mỗi nhiệm kỳ, vào kỳ họp thường lệ cuối năm thứ ba của nhiệm kỳ. Phiên họp lấy phiếu tín nhiệm chỉ được tiến hành khi có ít nhất hai phần ba tổng số đại biểu Quốc hội tham dự.

Quốc hội lấy phiếu tín nhiệm bằng cách bỏ phiếu kín. Trên phiếu ghi rõ họ tên, chức vụ của những người được lấy phiếu tín nhiệm cùng các mức độ: “tín nhiệm cao”, “tín nhiệm”, “tín nhiệm thấp”.

Theo Dự thảo, người được lấy phiếu tín nhiệm nếu có quá nửa đến dưới hai phần ba tổng số đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND đánh giá “tín nhiệm thấp” thì có thể xin từ chức hoặc Quốc hội, HĐND tiến hành bỏ phiếu tín nhiệm tại kỳ họp gần nhất. Nếu có từ hai phần ba tổng số đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND trở lên đánh giá “tín nhiệm thấp” thì cơ quan có thẩm quyền trình Quốc hội, HĐND tiến hành miễn nhiệm tại kỳ họp gần nhất.

Mục yêu cầu của việc sửa đổi Nghị quyết nhằm kịp thời thể chế hóa chủ trương về lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đã được xác định trong các văn kiện của Đảng và pháp luật; bảo đảm nguyên tắc Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý cán bộ. Đồng thời, bảo đảm tính kế thừa, tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất đồng bộ trong các văn bản về việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm. Khắc phục những hạn chế, vướng mắc trong thực tiễn thi hành Nghị quyết số 85/2014/QH13, tập trung sửa đổi, bổ sung, làm rõ hơn những điều, khoản chưa phù hợp, rõ ràng, chặt chẽ...

Tránh lợi dụng việc lấy phiếu để làm ảnh hưởng uy tín người khác

Qua thực tiễn công tác chuẩn bị và tổ chức việc lấy phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội, HĐND bầu hoặc phê chuẩn, có thể rút ra một số kinh nghiệm sau:

Thứ nhất, bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng; đồng thời, phải quán triệt sâu sắc và thực hiện đúng mục đích, yêu cầu và các nguyên tắc đã đề ra trong việc lấy phiếu, bỏ phiếu tín nhiệm; cần có sự chuẩn bị chu đáo, tỷ mỉ, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan hữu quan trong công tác lấy phiếu tín nhiệm

Việc lấy phiếu tín nhiệm tại Quốc hội và HĐND các cấp cần tiến hành đồng bộ với các quy định trong việc lấy phiếu tín nhiệm trong hệ thống chính trị, đảm bảo đúng với quy định của pháp luật, đồng thời phải bảo đảm được sự ổn định và nâng cao hiệu quả hoạt động của đội ngũ cán bộ trong bộ máy nhà nước, sự lãnh đạo của Đảng trong công tác cán bộ.

Thứ hai, đề cao trách nhiệm của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thường trực HĐND các cấp trong công tác chỉ đạo, chuẩn bị, hướng dẫn, kiểm tra kịp thời tổ chức chặt chẽ, khoa học việc thực hiện lấy phiếu tín nhiệm; vai trò trách nhiệm của đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND trong việc xem xét, đánh giá tín nhiệm bảo đảm công tâm, khách quan và thận trọng; đồng thời, nêu cao tinh thần tự giác, trung thực trong việc báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ của người được lấy phiếu tín nhiệm.

Việc lấy phiếu tín nhiệm phải được triển khai một cách thận trọng, nghiêm túc, theo đúng nội dung, quy trình, thủ tục được quy định trong các văn bản chỉ đạo của Trung ương, các quy định của Quốc hội, cung cấp kịp thời tài liệu, thông tin tới các vị đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND; giúp thực hiện giám sát chặt chẽ người giữ các chức vụ; trên cơ sở đó, nâng cao hơn nữa trách nhiệm của những người được lấy phiếu tín nhiệm trước Quốc hội và HĐND, trước cử tri và nhân dân; đáp ứng yêu cầu xem xét, đánh giá, quản lý, sử dụng cán bộ.

Thứ ba, thường xuyên coi trọng công tác lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy đảng về việc lấy phiếu tín nhiệm. Bám sát sự lãnh đạo của cấp ủy về công tác cán bộ. Phối hợp chặt chẽ với Ủy ban MTTQ Việt Nam để sớm ban hành kế hoạch và hướng dẫn thực hiện kế hoạch về lấy phiếu tín nhiệm đúng chỉ đạo của cấp ủy. Đặc biệt cần có biện pháp chỉ đạo của cấp ủy và Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thường trực HĐND để đảm bảo yêu cầu đoàn kết nội bộ, tránh lợi dụng việc lấy phiếu để làm ảnh hưởng uy tín người được lấy phiếu, ảnh hưởng uy tín của cơ quan dân cử.

Thứ tư, đề cao trách nhiệm của đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND trong việc tham gia lấy phiếu tín nhiệm. Đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND phải nắm chắc, đầy đủ mục đích, yêu cầu của việc lấy phiếu tín nhiệm; đồng thời, chủ động nghiên cứu, tìm hiểu, cập nhật đầy đủ thông tin về người được lấy phiếu tín nhiệm để thay mặt nhân dân địa phương thực hiện quyền giám sát, đánh giá tín nhiệm đối với người giữ chức vụ bảo đảm dân chủ, khách quan, thận trọng, công tâm, chính xác; đánh giá đúng thực chất kết quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn và phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống của người được lấy phiếu tín nhiệm.

Đề cao trách nhiệm của người được lấy phiếu tín nhiệm, báo cáo trung thực kết quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao, phẩm chất đạo đức, lối sống, đánh giá khách quan ưu, khuyết điểm của bản thân, làm cơ sở để đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND tham gia góp ý và giải trình đầy đủ, đúng trọng tâm, chính xác các nội dung trường hợp đại biểu yêu cầu.

Tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền, có định hướng đúng đắn về việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm để nhân dân và cử tri quan tâm và hiểu rõ về mục đích, yêu cầu của công tác này./.