Ngày 18/12/2024, Thanh tra Chính phủ đã ban hành Thông tư số 08/2024/TT-TTCP (Thông tư 08) hướng dẫn thực hiện quy định về trình tự, thủ tục tiến hành một cuộc thanh tra. Thông tư 08 được ban hành dựa trên các văn bản pháp luật quan trọng như Luật Thanh tra 2022, Nghị định số 43/2023/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành Luật Thanh tra, và Nghị định số 03/2024/NĐ-CP về cơ quan thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành. Với cơ sở pháp lý này, Thông tư mang lại sự thống nhất và cụ thể hóa quy trình tiến hành thanh tra, từ khâu chuẩn bị đến công bố kết luận thanh tra.

Một trong những điểm nhấn của Thông tư là việc quy định cụ thể các mẫu văn bản trong hoạt động thanh tra. Theo đó, 51 mẫu văn bản chuẩn đã được thiết lập, bao gồm quyết định thanh tra, kế hoạch tiến hành thanh tra, biên bản làm việc và các văn bản khác. Điều này giúp chuẩn hóa các thủ tục và đảm bảo tính thống nhất trên toàn quốc. Dây là một trong những văn bản nhận được sự quan tâm của rất nhiều người trong ngành Thanh tra, kể cả các đối tượng thanh tra, tổ chức, đơn vị có liên quan.

Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Dương Quốc Huy chủ trì cuộc họp hoàn thiện Dự thảo Thông tư hướng dẫn một số quy định về trình tự, thủ tục tiến hành một cuộc thanh tra. (Ảnh: Dương Nguyễn)

Quy định chi tiết về trình tự, thủ tục tiến hành thanh tra

Thông tư 08 nêu rõ từng bước trong quy trình thanh tra, từ việc thu thập thông tin chuẩn bị thanh tra, ban hành quyết định thanh tra, xây dựng kế hoạch tiến hành thanh tra, đến công bố quyết định và triển khai thực hiện...

Giai đoạn thu thập thông tin được xác định là khâu quan trọng đầu tiên và được quy định rất chi tiết tại Điều 4. Các cơ quan thanh tra có trách nhiệm phân công nhân sự để thu thập thông tin liên quan đến nội dung dự kiến thanh tra, đảm bảo việc xác định phạm vi và nội dung thanh tra không chồng chéo, trùng lặp. Nếu cần bổ sung thông tin, người thu thập phải báo cáo và đề xuất phương án tiếp cận trực tiếp hoặc yêu cầu các cơ quan, tổ chức liên quan cung cấp tài liệu.

Bước tiếp theo là ban hành quyết định thanh tra (Điều 5), thủ trưởng cơ quan thực hiện chức năng thanh tra chỉ đạo người dự kiến là Trưởng đoàn thanh tra nghiên cứu thông tin thu thập được để xây dựng dự thảo quyết định thanh tra. Quyết định này phải nêu rõ đối tượng, nội dung, thời hạn và thành phần đoàn thanh tra. Để đảm bảo tính khả thi, người ra quyết định cần tham vấn ý kiến của các đơn vị chuyên môn trước khi phê duyệt.

Công tác tổ chức và giám sát hoạt động thanh tra

Sau khi quyết định thanh tra được công bố, trưởng đoàn thanh tra chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch triển khai. Kế hoạch này bao gồm mục tiêu, yêu cầu, phạm vi thanh tra, phương pháp thực hiện và các biện pháp đảm bảo điều kiện vật chất. Một điểm đáng chú ý là việc phân công nhiệm vụ cho từng thành viên đoàn thanh tra phải được thực hiện bằng văn bản, đảm bảo minh bạch và rõ ràng.

Trong quá trình tiến hành thanh tra, (Điều 8) trưởng đoàn thanh tra có trách nhiệm báo cáo tiến độ thực hiện nhiệm vụ của Đoàn thanh tra với người ra quyết định thanh tra theo kế hoạch tiến hành thanh tra hoặc báo cáo đột xuất theo yêu cầu của người ra quyết định thanh tra. Trong đó, nêu rõ các nhiệm vụ đã hoàn thành, các khó khăn gặp phải và những công việc còn lại. Báo cáo này giúp người ra quyết định theo dõi sát sao quá trình thanh tra và có những điều chỉnh cần thiết nếu có sự chồng chéo, bất cập.

Ngoài ra, Điều 9 của Thông tư cũng quy định về việc sửa đổi, bổ sung kế hoạch thanh tra nếu cần. Quá trình này sẽ được thực hiện khi có lý do chính đáng và phải được phê duyệt bởi người ra quyết định thanh tra. Điều này đảm bảo kế hoạch thanh tra luôn bám sát thực tiễn và mục tiêu ban đầu.

Vụ trưởng Vụ Pháp chế Thanh tra Chính phủ Trần Đăng Vinh cho biết, với vai trò là đơn vị giúp Tổng Thanh tra Chính phủ trong việc soạn thảo Thông tư, Vụ Pháp chế đã cố gắng tiếp thu và lắng nghe các ý kiến góp ý, đồng thời nghiên cứu làm sao để quy định này vừa đúng luật, vừa phù hợp với thực tiễn và giải quyết được những vướng mắc trong quá trình tiến hành thanh tra trong thời gian vừa qua, đặc biệt là khắc phục tình trạng chậm ban hành kết luận thanh tra, đảm bảo nâng cao chất lượng thanh tra.

Thông tư 08 quy định rõ việc công khai kết luận thanh tra. (Ảnh: Dương Nguyễn)

Công bố kết luận thanh tra và giám sát hoạt động thanh tra

Sau khi hoàn thành quá trình thanh tra, trên cơ sở Báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ của các thành viên đoàn thanh tra và hồ sơ, tài liệu kèm theo, trưởng đoàn thanh tra có trách nhiệm nghiên cứu, tổng hợp, xây dựng Báo cáo kết quả thanh tra của đoàn thanh tra (Điều 12). Báo cáo này sẽ được xem xét, thẩm định và hoàn thiện trước khi ban hành kết luận chính thức.

Ngoài ra, Thông tư 08 còn quy định về trách nhiệm công khai kết luận thanh tra (Điều 18). Đối với hình thức tổ chức cuộc họp công bố kết luận thanh tra, Thông tư quy định việc công khai được lập thành biên bản, trong đó nêu rõ thành phần, nội dung, địa điểm công khai, có chữ ký xác nhận của người chủ trì buổi công bố kết luận thanh tra.

Một điểm mới đáng chú ý của Thông tư là việc bổ sung các quy định về giám sát và thẩm định kết luận thanh tra (Chương III). Cụ thể, Điều 20 quy định về giám sát của thủ trưởng cơ quan, đơn vị quản lý trực tiếp người là thành viên đoàn thanh tra, trong đó thủ trưởng cơ quan quản lý trực tiếp có quyền yêu cầu báo cáo việc chấp hành nhiệm vụ thanh tra. Điều này giúp ngăn ngừa các sai phạm có thể xảy ra trong quá trình thanh tra.

Tăng cường trách nhiệm và chế tài xử lý vi phạm

Để đảm bảo hiệu lực thực thi, Thông tư số 08 đưa ra các quy định xử lý nghiêm minh đối với các hành vi vi phạm trong quá trình thanh tra. Các hành vi như lạm dụng chức vụ, tiết lộ thông tin mật, hoặc cố tình làm sai lệch kết quả thanh tra đều bị xử lý nghiêm khắc theo quy định của pháp luật.

Thông tư cũng nhấn mạnh vai trò của người đứng đầu cơ quan thanh tra trong việc chỉ đạo, giám sát và chịu trách nhiệm đối với toàn bộ hoạt động thanh tra. Điều này nhằm nâng cao trách nhiệm cá nhân và giảm thiểu các sai sót trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.

Với các hướng dẫn chi tiết và toàn diện, Thông tư số 08 là văn bản pháp lý quan trọng nhằm cụ thể hóa các quy định của Luật Thanh tra và các nghị định liên quan. Thông tư không chỉ đưa ra hướng dẫn chi tiết về trình tự, thủ tục tiến hành một cuộc thanh tra mà còn tạo ra một cơ chế giám sát và thẩm định minh bạch, rõ ràng, giúp nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra, ngăn ngừa tiêu cực và vi phạm trong hoạt động công quyền.