Chỉ số nhận thức tham nhũng (CPI) năm 2019 của Brazil là một dấu hiệu cho thấy những thách thức mà đất nước này phải đối mặt trong nỗ lực phòng chống tham nhũng. Theo đó, Brazil đạt điểm số thấp nhất (kể từ năm 2012), với 35/100 diểm.
Nhìn chung, ảnh hưởng của tham nhũng đối với ngành y tế Brazil đã được ghi nhận rõ ràng. Các thống kê cho thấy khoảng 6% chi tiêu y tế bị mất do gian lận và lạm dụng, ước tính lên tới hơn 450 tỷ đô la Mỹ.
Trong số nhiều dấu hiệu tiêu cực của tham nhũng ở lĩnh vực y tế, dễ thấy nhất là việc giảm tỷ lệ tiêm chủng cho trẻ mới sinh, giảm các nguồn lực công cộng có sẵn cho thiết bị y tế, thuốc và tiền lương, do đó làm giảm chất lượng dịch vụ y tế và chăm sóc bệnh nhân. Đồng thời, gây khó khăn cho công tác chăm sóc, bảo vệ sức khỏe của người dân, đặc biệt là các dịch bệnh như: sốt rét và HIV/AIDS,...
Theo Phong vũ biểu tham nhũng toàn cầu 2019, chỉ có 5% người Brazil chọn hối lộ để tiếp cận các dịch vụ y tế. Điều này là do quá trình số hóa đã giúp làm giảm tỷ lệ hối lộ (đặc biệt là các khoản thanh toán điều kiện). Để được cung cấp dịch vụ y tế, các bệnh nhân phải tuân theo thứ tự được tự động sắp đặt theo các tiêu chí khách quan. Các hệ thống này thường được tổ chức và duy trì bởi Hệ thống Y tế Thống nhất ở cấp liên bang.
Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là các hệ thống này miễn nhiễm với tham nhũng. Có nhiều trường hợp được báo cáo là một số chính trị gia và quan chức cung cấp cho một số cá nhân những ưu đãi đặc biệt hoặc can thiệp trực tiếp để giúp họ tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Ví dụ, một số người ủng hộ cựu thị trưởng của Rio de Janeiro, Marcelo Crivella đã đề nghị ông này giúp họ bỏ qua thứ tự sắp xếp để không phải chờ đợi phẫu thuật mắt trong các bệnh viện công.
Trong thời gian bầu cử, điều này đặc biệt nghiêm trọng khi các ứng cử viên hứa hẹn dành ưu đãi đặc biệt trong phẫu thuật và y khoa để đổi lấy phiếu bầu. Mặc dù không có đủ bằng chứng để nói rằng thực tiễn này phổ biến như thế nào, nhưng nó xảy ra trên toàn quốc, cả ở các thành phố lớn và khu vực nông thôn.
Một trong những cách để ngăn chặn tham nhũng trong việc tiếp cận các dịch vụ y tế là thúc đẩy tính minh bạch. Sự minh bạch trong hệ thống chờ có nhiều điểm khác nhau trên khắp Brazil, đó là lý do tại sao có những dự luật đang được Quốc hội xem xét để giải quyết vấn đề này bằng cách bắt buộc Chính phủ phải công bố danh sách những người đang chờ thủ tục y tế.
Tham nhũng trong lĩnh vực y tế cũng thể hiện ở nhiều khâu khác, chẳng hạn như mua sắm và tuyển dụng. Ví dụ, lực lượng đặc nhiệm chống rửa tiền ở Rio de Janeiro đã điều tra ra một kế hoạch thông qua đó các công ty có thể hưởng lợi từ các hợp đồng công cộng liên quan đến việc cung cấp các thiết bị y tế kém chất lượng sau đó hối lộ cho các quan chức phụ trách tố tụng và các chính trị gia. Lời kêu gọi đấu thầu được thiết lập ngay từ đầu để hạn chế cạnh tranh và các nhà cung cấp đảm bảo rằng chỉ những công ty tham gia vào kế hoạch mới được trao hợp đồng. Nếu một công ty khác tham gia đấu thầu, các quan chức sẽ tìm cách loại bỏ và nếu tình cờ được ký hợp đồng thì các công ty này thường sẽ không được thanh toán đúng hạn. Trên thực tế, lợi ích của các nhà cung cấp thường sẽ được ưu tiên hơn lợi ích của công chúng. Điều đó có nghĩa là nguồn cung cấp thường sẽ được mua ngay cả khi chúng không cần thiết. Trường hợp này, tác động tổng thể của tham nhũng có mức độ ảnh hưởng đến các quyết định chính sách y tế được đưa ra ở cấp bệnh viện.
Trong những năm gần đây, Bộ Y tế Brazil đã thực hiện một số biện pháp để giảm thiểu tham nhũng. Học viện Ética Saúde (Viện Đạo đức và Sức khỏe) đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy minh bạch và quản trị tốt. Được thành lập sau khi ký kết Hiệp ước minh bạch giữa Instituto Ethos và Hiệp hội các nhà nhập khẩu và bán vật liệu cấy ghép y tế Brazil vào năm 2015, Viện hiện cung cấp hướng dẫn về các chương trình thúc đẩy minh bạch, tham gia mua sắm công và mối quan hệ giữa các chuyên gia chăm sóc sức khỏe với các công ty. Hơn nữa, họ đã bắt đầu đánh giá và chứng nhận các chương trình thúc đẩy minh bạch trong các công ty y tế thông qua chương trình QualIES. Điều này nhằm đánh giá hiệu quả của các chương trình và cung cấp phản hồi cho các bên liên quan, theo các tiêu chuẩn do Viện và các công ty kiểm toán đặt ra. Họ cũng khuyến khích việc tố giác, khiếu nại, báo cáo về những hành vi sai trái.
Tham nhũng trong lĩnh vực y tế ở Brazil vẫn là mối quan tâm của một số tổ chức quốc tế, bao gồm Tổ chức Y tế Thế giới và Ủy ban châu Âu. Trên toàn cầu, Sáng kiến Y tế của Tổ chức Minh bạch Quốc tế hoạt động để thúc đẩy tính minh bạch, tính toàn vẹn và trách nhiệm giải trình trong các lĩnh vực dược phẩm và y tế. Trong một bản báo cáo gần đây, họ đã nêu chi tiết các loại tham nhũng phổ biến nhất và tác động của nó để có những biện pháp khắc phục phù hợp.
Một số sáng kiến khác cũng xứng đáng được lưu ý là Mạng lưới Gian lận và Tham nhũng trong Chăm sóc Sức khỏe Châu Âu, Mạng lưới Chống gian lận trong Chăm sóc Sức khỏe Toàn cầu và Liên minh Minh bạch Y tế...
Hy vọng những sáng kiến trên cùng với sự nỗ lực của Chính phủ nước này sẽ giúp Brazil sớm cải thiện tình trạng tham nhũng./.
Quỳnh Nhi
Theo U4 Anti Coruption Resource Centre