Đoàn thanh tra đã thực hiện "5 rõ" (rõ nguyên nhân, rõ sai phạm, rõ trách nhiệm, rõ thiệt hại và rõ lãng phí) một cách thấu đáo, đúng quy định của pháp luật

Vi phạm gây lãng phí bắt nguồn từ sự coi thường pháp luật

Cuối năm 2014, 02 Dự án Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Việt Đức cơ sở 2 được khởi công xây dựng tại tỉnh Hà Nam trong sự kỳ vọng của các y bác sỹ và người dân, rằng, khi dự án hoàn thành, với quy mô 1000 giường mỗi bệnh viện sẽ góp phần giảm tải cho các bệnh viện tuyến cuối, vốn là một áp lực lớn cho ngành Y tế nhiều năm qua.

Thế nhưng dù chờ đợi mỏi mòn, việc triển khai dự án vẫn bị chậm hơn 7 năm, qua 2 lần gia hạn (hết năm 2020 và hết năm 2024) mà vẫn không đạt được mục tiêu đã định. Khuôn viên nơi hai bệnh viện sừng sững mọc lên bị bỏ hoang, cỏ dại mọc um tùm, nhiều hạng mục dang dở và phần lớn chưa được bố trí thiết bị y tế. Hình ảnh này trong suốt nhiều năm đã gây xót xa trong cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, trở thành một điển hình của lãng phí trong đầu tư công.

Khi Thanh tra Chính phủ công bố quyết định thanh tra 02 dự án Bệnh viện Việt Đức, Bạch Mai cơ sở 2, dư luận đều mong chờ, đây sẽ là cơ hội để Bộ Y tế, cùng với 02 đơn vị trực thuộc là Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, rà soát lại toàn bộ các quy trình, hoạt động, từ đó phát hiện những vấn đề còn tồn tại, đề xuất giải pháp khắc phục nhằm sớm đưa 02 cơ sở này vào hoạt động để phục vụ tốt hơn cho sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khỏe Nhân dân. Song, kết quả thanh tra được công bố mới đây lại cho chúng ta thấy những sự thật khủng khiếp đằng sau sự trì trệ của 02 dự án lớn. Không phải do khó khăn từ cơ chế, chính sách nào đó mà nguyên nhân bắt nguồn từ chính những vi phạm các quy định pháp luật về đấu thầu, xây dựng và các quy định của pháp luật khác có liên quan trong hầu hết các khâu, dẫn đến việc cả 02 dự án được sử dụng không hiệu quả, gây lãng phí lớn và có dấu hiệu thiệt hại nghiêm trọng. Hiểu một cách chính xác, đó là việc những quy định pháp luật tối thiểu của Nhà nước đã không được chấp hành một cách nghiêm chỉnh, hay đúng hơn đó là những vi phạm bắt nguồn từ sự coi thường pháp luật của những đơn vị, cá nhân có liên quan đến cả 02 dự án.

02 Dự án Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Việt Đức cơ sở 2 gây lãng phí nghiêm trọng

Hậu quả vi phạm gây lãng phí “khủng” 

Kết luận thanh tra của Thanh tra Chính phủ nêu rõ, những vi phạm trong quá trình triển khai 02 dự án xảy ra ở hầu hết các khâu, từ chuẩn bị đầu tư đến thực hiện đầu tư, từ phê duyệt chủ trương, kế hoạch lựa chọn nhà thầu đến tổ chức thực hiện các gói thầu, bao gồm cả các gói thầu tư vấn lập dự án, tư vấn thiết kế và xây dựng. “Các vi phạm có tính hệ thống, vi phạm sau có nguyên nhân từ vi phạm trước”, Thanh tra Chính phủ nhấn mạnh.

Rõ ràng là thế, khi vi phạm trong phê duyệt chủ trương thuê tư vấn nước ngoài, tuyển chọn phương án thiết kế kiến trúc là một phần nguyên nhân dẫn đến vi phạm trong việc phân chia các gói thầu và lựa chọn nhà thầu nước ngoài lập dự án, thiết kế kiến trúc. Hay như vi phạm trong phân chia gói thầu dẫn đến việc khó khăn khi thực hiện các gói thầu, trong đó có gói thầu XDBM-01, XDVĐ-01 khi việc lập, thẩm tra, phê duyệt thiết kế kỹ thuật, thiết kế bản vẽ thi công và dự toán do các nhà thầu trong nước thực hiện sau khi xong phần thiết kế kiến trúc do nhà thầu nước ngoài thực hiện. Bên cạnh đó, vi phạm trong tổ chức đấu thầu, thương thảo ký kết hợp đồng dẫn đến vướng mắc trong thực hiện hợp đồng và phải dừng thi công từ tháng 01/2021 đến nay.

Chính những vi phạm nói trên đã trực tiếp dẫn đến việc sử dụng không hiệu quả, không sử dụng hết nguồn vốn được cấp, gây lãng phí lớn, cụ thể: (1). Lãng phí do điều chỉnh thiết kế cơ sở, trong đó điều chỉnh phương án móng cọc có dấu hiệu gây thiệt hại số tiền tạm tính khoảng 20,714 tỷ đồng. (2).Lãng phí do dừng thi công từ tháng 01/2021 làm phát sinh chi phí cho công tác bảo hành và các chi phí khác, tính đến thời điểm 31/12/2024 với tổng số tiền tạm tính khoảng 253,6 tỷ đồng (3). Lãng phí do chưa trích được khấu hao tài sản, vì một số hạng mục đã đưa vào sử dụng nhưng lại ngừng hoạt động. Nếu thực hiện trích khấu hao 04 năm (2021-2024) đối với Khối nhà chính của 02 dự án thì mức trích có giá trị tạm tính khoảng 217,179 tỷ đồng. (4). Lãng phí do nguồn vốn được cấp nhưng không sử dụng hết, bao gồm cả nguồn vốn từ Quỹ hỗ trợ sắp xếp và phát triển doanh nghiệp thuộc SCIC và nguồn vốn ngân sách nhà nước. Cơ quan thanh tra tạm tính số tiền lãng phí khoảng 762,608 tỷ đồng.

Bài học lớn về chống lãng phí trong đầu tư công

Kết luận thanh tra của Thanh tra Chính phủ không chỉ “phơi bày” rõ ràng những sai phạm ở tất cả các khía cạnh cụ thể như tính chất, mức độ và hậu quả, mà còn “chỉ mặt”, “điểm tên” những tập thể, cá nhân phải chịu trách nhiệm cho những sai phạm đó. Người dân cũng đang mong chờ sau thanh tra, việc xử lý trách nhiệm các tập thể, cá nhân để xảy ra lãng phí trong 02 Dự án Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Việt Đức sẽ “đúng người”, “đúng tội”, theo đúng tinh thần “xử lý một vụ, cảnh tỉnh cả vùng”. 

Tổng Bí thư Tô Lâm từng nói “Chống lãng phí phải tương đương với phòng, chống tham nhũng”. Bởi hậu quả của lãng phí không hề nhỏ, nó không chỉ gây thiệt hại về mặt kinh tế, mà còn ảnh hưởng đến xã hội và sự phát triển lâu dài của đất nước. Bài học về chống lãng phí rút ra từ những sai phạm nghiêm trọng của quá trình triển khai 02 dự án Bệnh viện Việt Đức, Bạch Mai cơ sở 2 là quá lớn, buộc chúng ta cần phải có những biện pháp cụ thể, đặc biệt trong đầu tư các dự án lớn. Việc ngăn chặn lãng phí trong đầu tư công, đòi hỏi phải có sự kết hợp của việc lập kế hoạch chính xác, giám sát chặt chẽ và lựa chọn đối tác hợp lý, đúng quy định pháp luật. Mỗi bước đi cần phải được xem xét kỹ lưỡng để tối đa hoá hiệu quả đầu tư và tránh những rủi ro không đáng có./.