Công tác giám sát, thanh tra, kiểm tra là cần thiết để đảm bảo tính minh bạch, an toàn, hiệu quả đối với hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp
Điều 4, Luật Chứng khoán năm 2019 giải thích trái phiếu là loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần nợ của tổ chức phát hành và thị trường giao dịch chứng khoán là địa điểm hoặc hình thức trao đổi thông tin để tập hợp lệnh mua, bán và giao dịch chứng khoán.
Cụ thể, trái phiếu là giấy ghi nhận nợ quy định nghĩa vụ của công ty phát hành (người vay tiền) phải trả cho người nắm giữ trái phiếu (người cho vay) một khoản tiền xác định. Trong trường hợp người phát hành là doanh nghiệp thì trái phiếu được gọi là TPDN.
Theo Luật Chứng khoán, Bộ Tài chính chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về chứng khoán và thị trường chứng khoán. Bộ Tài chính có nhiệm vụ trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành chiến lược, kế hoạch, đề án, chính sách phát triển thị trường chứng khoán; trình cấp có thẩm quyền ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền các văn bản quy phạm pháp luật về chứng khoán và thị trường chứng khoán. Đồng thời, chỉ đạo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước thực hiện chiến lược, kế hoạch, đề án, chính sách phát triển thị trường chứng khoán và các văn bản quy phạm pháp luật về chứng khoán và thị trường chứng khoán.
Thị trường TPDN là kênh huy động vốn trung và dài hạn quan trọng của doanh nghiệp theo đúng chủ trương của Chính phủ về việc khai thông, phát triển, huy động thị trường vốn…, góp phần giảm áp lực cung ứng vốn cho nền kinh tế của hệ thống các tổ chức tín dụng.
Triển khai Luật Chứng khoán năm 2019 và Luật Doanh nghiệp năm 2020, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ ban hành Nghị định 153/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020 của Chính phủ quy định về chào bán và giao dịch TPDN riêng lẻ, chào bán TPDN ra thị trường quốc tế. Sau đó, Bộ này ban hành Thông tư 122/2020/TT-BTC ngày 31/12/2020 hướng dẫn chế độ công bố thông tin, báo cáo đối với TPDN. Thông tư này đã quy định cụ thể nội dung, biểu mẫu, cách thức công bố thông tin, báo cáo của doanh nghiệp phát hành và các tổ chức cung cấp dịch vụ.
Điều 42, Nghị định 153/2020/NĐ-CP quy định, Bộ Tài chính có trách nhiệm chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan hướng dẫn việc công bố thông tin và tổ chức thị trường giao dịch TPDN riêng lẻ dành cho nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp theo quy định tại Nghị định này. Đồng thời, tổng hợp, đánh giá tình hình hoạt động của thị trường TPDN theo quy định để kiến nghị Chính phủ ban hành hoặc sửa đổi cơ chế chính sách.
Có thể thấy, sức nóng của thị trường TPDN trong những năm qua không chỉ nằm ở khối lượng, giá trị phát hành, mà còn ở các khía cạnh cảnh báo rủi ro; đòi hỏi tăng chất lượng hàng hóa trái phiếu phát hành trên thị trường từ các cơ quan quản lý chức năng như: Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước… đã liên tục có động thái phát đi các cảnh báo rủi ro tiềm ẩn của TPDN tới thị trường và nhà đầu tư. Đồng thời, thông qua các hoạt động quản lý, giám sát, kiểm tra nhằm giúp thị trường TPDN phát triển, minh bạch và hiệu quả.
Mới đây, với tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Hội nghị trực tuyến tổng kết công tác tài chính - ngân sách Nhà nước năm 2021 và triển khai nhiệm vụ tài chính - ngân sách Nhà nước năm 2022, việc phát hành trái phiếu của một số doanh nghiệp thời gian qua chứa đựng nhiều rủi ro đối với thị trường; đồng thời, đã chỉ đạo Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan rà soát hoạt động phát hành TPDN gắn với hoạt động của thị trường bất động sản, thị trường chứng khoán…; khẩn trương điều chỉnh, phòng ngừa rủi ro; giám sát, kiểm soát hoạt động phát hành TPDN; cần uốn nắn, không để vi phạm nhỏ tích tụ thành sai phạm lớn.
Các cơ quan chức năng cần đẩy mạnh quản lý, giám sát, thanh tra, kiểm tra hoạt động thị trường trái phiếu doanh nghiệp
Bộ Tài chính đã yêu cầu Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, khẩn trương xử lý nghiêm, đồng thời công bố rộng rãi trên phương tiện thông tin đại chúng về các hành vi vi phạm của các tổ chức, cá nhân. Trường hợp xác định có dấu hiệu lừa đảo, chiếm đoạt tài sản của nhà đầu tư thì khẩn trương chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra để xử lý theo quy định của pháp luật.
Bên cạnh đó, tiếp tục phối hợp với các đơn vị và các cơ quan chức năng giám sát, kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ hoạt động của các doanh nghiệp phát hành trái phiếu với quy mô lớn so với vốn tự có, phát hành không có tài sản đảm bảo và phát hành nhiều đợt.
Cơ quan chức năng cần đẩy nhanh việc ban hành Thông tư hướng dẫn giao dịch TPDN riêng lẻ giữa các nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp theo trách nhiệm được giao tại Nghị định số 153/2020/NĐ-CP của Chính phủ; chỉ đạo Sở Giao dịch chứng khoán Việt Nam, Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội triển khai hoàn thiện cơ sở hạ tầng kỹ thuật để vận hành hệ thống giao dịch thứ cấp TPDN riêng lẻ.
Bộ Tài chính cũng giao Vụ Tài chính ngân hàng và các cơ quan liên quan tập trung phối hợp với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và các đơn vị liên quan tiếp tục hoàn thiện pháp luật về phát hành TPDN; triển khai công tác tuyên truyền, cảnh báo rủi ro đối với nhà đầu tư, doanh nghiệp phát hành và các đối tượng tham gia thị trường TPDN.
Ngày 03/12/2021, Văn phòng Chính phủ có Công điện số 8857/CĐ-VPCP truyền đạt ý kiến của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường công tác quản lý, thanh tra, kiểm tra việc phát hành TPDN. Theo đó, yêu cầu Bộ Tài chính khẩn trương thực hiện thanh tra, kiểm tra, giám sát việc tuân thủ pháp luật về phát hành và sử dụng vốn thu được từ phát hành trái phiếu, nhất là phát hành trái phiếu riêng lẻ của các doanh nghiệp bất động sản, của tổ chức tín dụng có liên quan đến doanh nghiệp bất động sản, các doanh nghiệp có khối lượng phát hành lớn, lãi suất cao, các doanh nghiệp có kết quả kinh doanh thua lỗ, các doanh nghiệp phát hành không có tài sản bảo đảm…
Đồng thời, khẩn trương rà soát các quy định pháp luật liên quan đến thị trường TPDN và phát hành TPDN để kịp thời sửa đổi, bổ sung nhằm tăng cường hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý, giám sát thị trường TPDN, bảo đảm thị trường phát triển lành mạnh, minh bạch, an toàn.
Như vậy, trong các giải pháp quản lý Nhà nước đối với thị trường TPDN thì thanh tra, kiểm tra, giám sát của các cơ quan chức năng đóng vai trò hết sức quan trọng, đó là, cần nắm bắt được bất thường trong giao dịch TPDN, các dấu hiệu, hành vi vi phạm để xử lý và đề xuất, kiến nghị, tham mưu cho Chính phủ các giải pháp kịp thời, nhằm mục đích phát triển thị trường TPDN lành mạnh, minh bạch và an toàn./.
Lan Anh