Pháp luật phải đi trước một bước

Một trong những vấn đề được nhiều đại biểu nhấn mạnh chính là sự cần thiết phải cải cách và hoàn thiện hệ thống pháp luật để tạo ra hành lang pháp lý vững chắc cho công tác phòng, chống tham nhũng. Có đại biểu đã chỉ ra rằng các quy định trong các lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng như đấu thầu, đấu giá, đất đai, khoáng sản cần được rà soát thường xuyên, nhằm “khóa lại” những lỗ hổng pháp lý mà các đối tượng có thể lợi dụng để trục lợi. Đây là một khía cạnh quan trọng vì nếu pháp luật không đi kịp với sự thay đổi của xã hội và thực tiễn quản lý, tham nhũng sẽ tiếp tục tồn tại như những “điểm mù” mà các cơ quan chức năng khó phát hiện.

Tuy nhiên, việc sửa đổi pháp luật không thể chỉ dừng lại ở những quy định chung chung. Cần phải có các chỉ dẫn cụ thể và chặt chẽ hơn, đặc biệt là trong việc thi hành pháp luật tại các cơ quan chức năng. Chỉ khi nào hệ thống pháp lý thực sự “khỏe mạnh”, việc phát hiện và xử lý tham nhũng mới có thể đạt hiệu quả.

Có đại biểu thì đưa ra một điểm cực kỳ quan trọng trong việc nhận diện nguyên nhân tham nhũng một cách đầy đủ và chính xác là yếu tố quyết định trong việc đề ra các giải pháp. Trong khi các giải pháp hành chính như thanh tra, kiểm tra thường được triển khai đều đặn, thì việc nhận diện các nguyên nhân gốc rễ từ các quy trình quản lý, đến sự lỏng lẻo trong cơ chế kiểm soát, lại thường bị bỏ qua. Đại biểu Ngọc cho rằng chính sự thiếu sót này đã khiến cho tham nhũng vẫn tồn tại dưới dạng “tham nhũng vặt” – những hành vi tuy nhỏ nhưng lại gây ảnh hưởng lớn tới người dân và doanh nghiệp.

Vậy giải pháp ở đây không chỉ là việc tăng cường các hoạt động thanh tra, kiểm tra mà còn phải cải thiện các quy trình công tác, tạo ra một cơ chế giám sát chặt chẽ hơn. Chính quyền các cấp cần phải làm rõ hơn trách nhiệm của người đứng đầu trong công tác quản lý, đồng thời yêu cầu các cơ quan chuyên môn phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường trong quá trình thực thi công vụ.

Còn có đại biểu đã chỉ ra rằng trong thời đại số hóa, các tội phạm tham nhũng không còn dừng lại ở các phương thức truyền thống. Thay vào đó, không gian mạng, với tính ẩn danh và sự dễ dàng trong việc thực hiện hành vi phạm tội, đã trở thành “mảnh đất màu mỡ” cho tham nhũng và lừa đảo phát triển. Đây là một vấn đề mới và cần sự chỉ đạo quyết liệt hơn nữa từ Chính phủ. Để giải quyết hiệu quả tình trạng tham nhũng trong không gian mạng, Chính phủ cần phải không ngừng nâng cao năng lực của các cơ quan điều tra, cũng như trang bị cho lực lượng chức năng các công cụ và phương tiện cần thiết để theo dõi, phát hiện và xử lý các hành vi phạm tội.

Điều này cũng đòi hỏi phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước và các doanh nghiệp trong việc kiểm soát, quản lý mạng lưới truyền thông, internet và viễn thông. Công nghệ thông tin sẽ là công cụ hỗ trợ đắc lực trong việc phát hiện những hành vi sai phạm trên không gian mạng, từ đó giúp cơ quan chức năng can thiệp kịp thời và hiệu quả.

Cuối cùng, một trong những giải pháp không thể thiếu là tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu trong việc xây dựng và thực thi pháp luật phòng, chống tham nhũng. Đây là một yếu tố đặc biệt quan trọng, bởi nếu người đứng đầu không có sự quyết tâm và cam kết mạnh mẽ trong công tác này, các biện pháp phòng, chống tham nhũng sẽ trở nên kém hiệu quả, dù có thể đã có trong các văn bản pháp lý. Thực tế cho thấy, nếu người đứng đầu không đủ mạnh mẽ, thiếu quyết liệt trong chỉ đạo, tham nhũng có thể lợi dụng các kẽ hở trong quá trình quản lý.

Xây dựng một môi trường công sở nói không với tham nhũng ngay từ gốc. (Đồ họa: L.A)

Tạo ra một hệ sinh thái phòng, chống tham nhũng hiệu quả

Trong bối cảnh công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực hiện nay, mặc dù đã có nhiều giải pháp quan trọng được đưa ra, tuy nhiên, để đạt được hiệu quả lâu dài và bền vững, cá nhân tác giả bài viết cho rằng cần phải xây dựng và triển khai một cơ chế giám sát độc lập và minh bạch, từ cấp cơ sở cho đến các cơ quan chức năng cao cấp. Cơ chế này không chỉ giúp phát hiện nhanh chóng những dấu hiệu vi phạm mà còn góp phần xây dựng niềm tin của người dân đối với các cơ quan công quyền.

Công tác giám sát không thể chỉ dựa vào các cơ quan chức năng. Người dân và tổ chức xã hội cần phải trở thành những đối tác quan trọng trong việc giám sát quá trình thực thi pháp luật và các dự án, công trình sử dụng ngân sách công. Cần có những cơ chế để cho phép công dân, tổ chức xã hội tham gia vào việc theo dõi, báo cáo các hành vi tham nhũng và lãng phí, nhất là trong các lĩnh vực như đất đai, đấu thầu, đầu tư công.

Một giải pháp cụ thể là xây dựng các nền tảng trực tuyến cho phép người dân báo cáo trực tiếp các hành vi tiêu cực, tham nhũng mà không sợ bị trả thù hay áp lực. Các cơ quan chức năng phải đảm bảo rằng mọi thông tin được xử lý nhanh chóng và minh bạch.

Một trong những lý do khiến tham nhũng, tiêu cực không bị đẩy lùi là quá trình xử lý vi phạm còn chậm và thiếu tính minh bạch. Vì vậy, một hệ thống xử lý vi phạm nhanh chóng, hiệu quả, và minh bạch là rất cần thiết. Các cơ quan điều tra cần phải có quyền lực và năng lực để xử lý các vụ án tham nhũng một cách nhanh chóng, đồng thời phải công khai các kết quả điều tra để người dân có thể theo dõi, giám sát. Bên cạnh đó, cũng cần thiết phải mở rộng phạm vi điều tra, không chỉ giới hạn ở các vụ án tham nhũng lớn mà còn cả những hành vi tham nhũng nhỏ, “tham nhũng vặt” ở các cấp thấp hơn, để xây dựng một môi trường công sở sạch sẽ ngay từ gốc.

Việc phòng, chống tham nhũng không thể chỉ dựa vào xử lý vi phạm mà còn cần tạo ra một môi trường làm việc công bằng, minh bạch, nơi mà những người trung thực, cống hiến sẽ được khen thưởng xứng đáng. Một trong những giải pháp quan trọng là xây dựng một hệ thống khen thưởng và kỷ luật rõ ràng và công khai, đồng thời phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra, kiểm tra trong việc giám sát các hoạt động công vụ.

Các cơ quan công quyền cần xây dựng cơ chế thưởng, xét thăng chức đối với những cá nhân và tập thể làm gương mẫu trong công tác phòng, chống tham nhũng. Đối với những vi phạm, cần có chế tài xử lý nghiêm, từ việc cảnh cáo đến đình chỉ công tác và truy cứu trách nhiệm hình sự.

Với những giải pháp kiên quyết và đồng bộ như trên, hy vọng tham nhũng sẽ trở thành 'hàng hiếm', còn những hành vi sai phạm sẽ giống như những chiếc lá khô, dễ dàng bị cuốn bay khi gặp cơn gió lớn của pháp luật. Và khi ấy, chúng ta sẽ không còn phải lo lắng về việc 'bắt bóng trong bóng tối' nữa, mà chỉ cần mở mắt là thấy ngay những vạch sáng minh bạch trong công quyền./.