Tại Hà Nội có rất nhiều viện bảo tàng lớn nhỏ, nhiều lĩnh vực nhưng chỉ có một số bảo tàng có khuôn viên rộng rãi, nội dung phong phú, được đánh giá cao và nhiều người biết đến.
Bảo tàng dân tộc học Việt Nam
Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam là tổ chức sự nghiệp trực thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, tọa lạc trên đường Nguyễn Văn Huyên, quân Cầu Giấy; có chức năng nghiên cứu khoa học, sưu tầm, kiểm kê, bảo quản, phục chế hiện vật và tư liệu về các dân tộc; tổ chức trưng bày,trình diễn và những hình thức hoạt động khác nhằm giới thiệu, phổ biến và giáo dục về các giá trị lịch sử, văn hóa của các dân tộc trong và ngoài nước; cung cấp tư liệu nghiên cứu về các dân tộc cho các ngành; đào tạo cán bộ nghiên cứu, nghiệp vụ, quản lý về nhân học bảo tàng.
Bảo tàng lưu giữ và trưng bày nhiều hiện vật văn hóa của cả 54 dân tộc Việt Nam. Các hiện vật này được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau như: dân tộc, công dụng, y phục, trang sức, nông cụ, ngư cụ, vũ khí, đồ gia dụng, nhạc cụ, tôn giáo-tín ngưỡng, cưới xin, ma chay và nhiều hoạt động tinh thần, xã hội khác.
Đây là nơi cho khách tham quan cái nhìn tổng quát và rõ nét nhất về lịch sử và nét văn hóa của 54 dân tộc anh em sinh sống ở mảnh đất hình chữ S. Bảo tàng nằm ở đường Nguyễn Văn Huyên, Cầu Giấy, có không gian rộng hơn 4ha và 3 khu trưng bày chính: khu trưng bày trong tòa Trống Đồng, khu trưng bày ngoài trời và khu trưng bày Đông Nam Á. Đến với nơi đây, các bạn sẽ được tìm hiểu về phong tục tập quán của 54 dân tộc, từ lễ cưới hỏi, sinh hoạt hằng ngày cho đến lễ tang. Đặc biệt, với mỗi một dân tộc, bạn sẽ thấy những ngôi nhà đặc trưng của dân tộc đó, ví dụ như nhà sàn, nhà rông, nhà dài… Ngoài ra, ở đây còn trưng bày những bức tranh khái quát về Đông Nam Á theo nhiều chủ đề khác nhau.
Bảo Tàng Mỹ Thuật Việt Nam
Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, địa chỉ tại số 66 đường Nguyễn Thái Học, quận Ba Đình là một trong những bảo tàng có vị trí quan trọng nhất trong việc lưu giữ kho tàng di sản văn hóa nghệ thuật của cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Bảo tàng được người Pháp xây dựng vào những năm 30 của thế kỷ XX với chức năng là nơi dành cho con gái của các quan chức người Pháp từ khắp Đông Dương về Hà Nội trọ học.
Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam hiện giữ trên 18.000 hiện vật trong nước tiêu biểu cho nền Mỹ thuật Việt Nam từ thời tiền sử đến nay.
Bảo tàng phụ nữ Việt Nam
Bảo tàng phụ nữ Việt Nam tại số 36 đường Lý Thường Kiệt, quận Hoàn Kiếm được khánh thành năm 1995 trong một khuôn viên rộng rãi, rợp bóng cây hoa phượng vĩ tại con phố trung tâm của Thủ đô Hà Nội. Tại đây bảo quản, trưng bày các tài liệu, hiện vật giới thiệu vai trò và những thành tựu của phụ nữ Việt Nam trong quá trình phát triển của đất nước và của dân tộc.
Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam nằm ở Hà Nội, trên phố Lý Thường Kiệt, gần trung tâm hồ Hoàn Kiếm và khu phố cổ. Bảo tàng này được dành riêng cho phụ nữ Việt Nam. Bảo tàng mở cửa nhằm tôn vinh phụ nữ Việt Nam - biểu tượng của sự hy sinh cao cả và tinh thần bất khuất, kiên cường. Bảo tàng phụ nữ Việt Nam có cách trưng bày, bố trí, sắp xếp tài liệu, hiện vật hợp lý nên hấp dẫn, thu hút số đông khách tham quan trong và ngoài nước.
Bên cạnh hệ thống trưng bày thường xuyên, Bảo tàng còn tổ chức nhiều cuộc trưng bày chuyên đề với phương pháp tiếp cận mới là nhân học xã hội, phản ánh sự phát triển và thay đổi của xã hội đương đại bằng các dự án hướng tới nhiều nhóm đối tượng khác nhau, đặc biệt là những phụ nữ, trẻ em bị thiệt thòi, yếu thế.
Bảo tàng lịch sử Việt Nam
Bảo tàng Lịch sử Việt Nam cùng với Bảo tàng Cách mạng Việt Nam là hai bảo tàng đã được sát nhập dưới tên Bảo tàng Lịch sử quốc gia. Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (cũ) là nơi lưu giữ những hiện vật, phản ánh các nền văn hóa, lịch sử dựng nước và giữ nước của người Việt Nam từ thuở ban đầu khai sáng đến ngày ra đời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Viện bảo tàng có phong cách kiến trúc Đông Dương, nằm ở số 1 phố Tràng Tiền, Hoàn Kiếm, Hà Nội. Viện Bảo tàng mở cửa đón khách cả tuần, trừ thứ hai. Tại đây còn lưu giữ nhiều hiện vật quý như Trống đồng Đông Sơn, gốm Bát Tràng, tượng thần Shiva, cọc gỗ trong trận Bạch Đằng,...
Bảo tàng Lịch sử Việt Nam là thành viên của Hội đồng Bảo tàng Quốc tế (ICOM), là thành viên sáng lập Hiệp hội các bảo tàng quốc gia châu Á (ANMA).
Tầng dưới trưng bày chủ đề Thời kỳ Tiền sử; Việt Nam thời dựng nước đến triều đại nhà Trần. Tầng 2 là những hiện vật từ thời nhà Hồ đến nhà Nguyễn và một phần Văn hóa Chăm.
Bảo tàng lưu giữ hơn 7.000 hiện vật khắc họa rõ nét quá trình lao động sáng tạo cũng như lịch sử đấu tranh chống ngoại xâm để tồn tại của dân tộc Việt. Bảo tàng lịch sử Việt Nam là điểm thu hút du khách trong nước và quốc tế.
Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam
Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam, tại 18 Hoàng Quốc Việt, quận Cầu Giấy có chức năng lưu giữ, trưng bày, phổ biến kiến thức, giới thiệu quảng bá một cách đầy đủ, toàn cảnh và toàn diện nhất về các đặc trưng và giá trị thiên nhiên của đất nước.
Được thành lập từ năm 2006 bởi Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Bảo tàng đã tiếp nhận hàng trăm mẫu động vật các loại, trong số đó có nhiều mẫu quý như mẫu cá mặt trăng, mẫu cá voi lớn (nặng 18,5 tấn), mẫu xương đầu cá sấu hóa thạch, nhiều mẫu và các bộ phận động vật hoang dã quý hiếm như voi, hổ, báo, gấu, khỉ, voọc, công, trĩ, sừng tê giác, ngà voi, vẩy đồi mồi,...
Đây là nơi trưng bày khoảng 40.000 vật mẫu gồm thú, bò sát lưỡng cư, cá, côn trùng, mẫu hóa thạch, thực vật... và một số loài mới của Việt Nam.
Những vật mẫu khá phong phú gồm: 2.000 mẫu địa chất, cổ sinh (mẫu hóa thạch, thực vật bị si-líc hóa, mẫu cúc đá khổng lồ); 25.000 mẫu côn trùng (bướm, cánh cứng, chuồn chuồn, ve sầu, bọ que, bọ ngựa...); 10.000 mẫu thực vật nấm; 6.000 mẫu động vật (thú, chim, cá, bò sát lưỡng cư).
Tại đây các em nhỏ sẽ được thỏa sức nhìn ngắm và tìm hiểu về sự biến đổi của thiên nhiên qua các thời kỳ khác nhau. Đây là một địa chỉ thú vị để các gia đình cùng nhau tham quan vào cuối tuần.
PLH