Sáng 20/8, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức Tọa đàm “Đột phá nào để thu hút đầu tư vào ngành điện” với sự tham dự các vị khách mời, gồm: Ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội; ông Nguyễn Tiến Thỏa, chuyên gia về giá, nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính); PGS.TS. Bùi Xuân Hồi, chuyên gia Kinh tế năng lượng; ông Nguyễn Đình Tuấn, Giám đốc Công ty Nhiệt điện Sơn Động (thuộc Tập đoàn Công nghiệp Than Khoáng sản Việt Nam), đại diện Doanh nghiệp đầu tư vào ngành điện.

Mấu chốt là câu chuyện điều hành giá

Theo ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, khoa học kỹ thuật phát triển, nhu cầu về chống biến đổi khí hậu trên toàn thế giới cũng như yêu cầu về thay đổi “xanh” trong quá trình sản xuất kinh doanh đang đòi hỏi ngành điện phải thay đổi.

4 hạn chế của ngành điện hiện nay được ông Hiếu chỉ ra, gồm: Chính sách chậm thay đổi; thiếu sự đồng bộ khi thực hiện cải cách mạnh về thị trường bán buôn điện nhưng chậm cải cách về bán lẻ điện năng; thiếu sự vững chắc trong cơ sở pháp lý khiến nhà đầu tư còn nhiều e ngại; thiếu tính thị trường trong phát triển điện năng.

Trao đổi về vấn đề giá điện, chuyên gia về giá Nguyễn Tiến Thoả cho rằng: Giá điện tại Việt Nam đang có 4 bất cập lớn. Thứ nhất, bất cập về giá điện chưa thực hiện theo cơ chế thị trường. Điều này thể hiện khi giá điện bán ra không phản ánh được những biến động trong chi phí cấu thành giá điện.

Thứ hai, việc kỳ vọng và giao cho giá điện gánh vác nhiệm vụ đa mục tiêu khi muốn tính đúng, tính đủ, bảo đảm bù đắp chi phí nhưng vẫn phải khuyến khích thu hút đầu tư, đảm bảo an sinh xã hội và an ninh năng lượng, kiểm soát lạm phát… làm kết quả chung là không đảm bảo được mục tiêu cao nhất. Từ bất cập này, ông Thỏa nêu quan điểm, phải dùng những biện pháp như thuế, phí, quỹ điều tiết thị trường để điều tiết thị trường điện.

Chính phủ rất quan tâm đến năng lượng tái tạo và phát triển bền vững. (Ảnh: moit.gov.vn)

Thứ ba, cơ chế bù chéo giá điện hiện nay không rõ ràng. Bù chéo giữa nhóm những người tiêu dùng điện sinh hoạt với nhau - bậc cao bù cho bậc thấp, bù chéo giữa giá điện sinh hoạt và điện sản xuất ở mức độ nhất định. Đặc biệt, cơ chế bù chéo về giá điện giữa các vùng miền với nhau đang bất cập.

Thứ tư, giá điện đang chưa tách bạch giữa thị trường với thực hiện chính sách an sinh xã hội. Do đó, chính sách giá điện không bảo đảm đúng nguyên lý về giá cả để bảo đảm mục tiêu khuyến khích ngành điện phát triển, khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư góp phần bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.

Trong khi đó, mấu chốt vẫn là câu chuyện điều hành giá là quan điểm của PGS.TS. Bùi Xuân Hồi. Theo ông, nếu tách bạch hoạt động công ích và hoạt động thị trường thì chúng ta sẽ có cơ chế điều tiết giá phù hợp. Nếu chưa thể điều hành giá điện theo cơ chế thị trường ngay thì tất cả các khía cạnh khi điều tiết cũng phải dần dần hướng đến thị trường.

Giá điện sẽ tăng và phải tính đúng, tính đủ giá

Vẫn về vấn đề giá điện, trong bối cảnh hiện nay, Đảng, Nhà nước đã triển khai nhiều biện pháp để phát triển ngành điện trong đó có năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, ông Hồi cho rằng, cơ cấu nguồn điện không thể bỏ qua nguồn năng lượng truyền thống là điện than, điện khí. Đáng nói, trong xu hướng giá nhiên liệu đầu vào tăng như hiện nay, giá thành cung cấp điện chắc chắn sẽ tăng - chuyên gia nhấn mạnh.

Cùng quan điểm với của PGS.TS. Bùi Xuân Hồi, ông Nguyễn Đình Tuấn, Giám đốc Công ty Nhiệt điện Sơn Động cũng cho rằng, giá điện trong thời gian tới chắc chắn sẽ tăng. Lý giải về điều này, ông Tuấn cho biết, theo lộ trình thực hiện NetZero, Bộ Công Thương đã chỉ đạo các doanh nghiệp thay đổi nhiên liệu, phối trộn. Tuy nhiên, giá đầu vào của những nguyên liệu đốt Biomass, viên nén so với giá than có thể gấp 2-3 lần. Điều này sẽ tác động trực tiếp lên giá bán điện.

Từ những khó khăn và dự báo như trên, theo ông Phan Đức Hiếu cần rà soát và sửa đổi Luật Điện lực. Đồng thời, đưa ra 4 kiến nghị, gồm: Tính đúng, tính đủ cơ cấu giá thành điện trong quá trình sửa đổi Luật Điện lực; tách bạch các mục tiêu chính sách tránh gây “méo mó” giá điện; thúc đẩy tính thị trường, tăng sự cạnh tranh trong mọi khâu của ngành điện; khung giá phải hướng đến việc tạo ra áp lực sử dụng điện tiết kiệm.

PGS.TS. Bùi Xuân Hồi một lần nữa nhấn mạnh cần thiết phải tính đúng, tính đủ cho ngành điện. Ông cũng cho rằng, Quy hoạch Điện VIII rất tham vọng với nhiều mục tiêu lớn nhưng nếu tiếp tục điều hành giá như hiện nay thì việc triển khai thực hiện Quy hoạch Điện VIII rất xa vời.

Đáng chú ý, đồng tình với quan điểm tính đủ giá điện theo nguyên tắc thị trường, và phải minh bạch song chuyên gia Nguyễn Tiến Thỏa khẳng định không phải là thị trường điện thả nổi mà phải có sự điều tiết của Nhà nước, vẫn có khâu Nhà nước độc quyền, tư nhân không thể tham gia.

Ngoài ra, các đại biểu cho rằng, cần tiếp tục giảm thủ tục hành chính trong đầu tư dự án điện. Thực tế cho thấy, vẫn còn nhiều thủ tục hành chính đối với đầu tư điện. Điều này cần được nghiên cứu, xem xét sửa đổi, bổ sung như đã nêu trong Nghị quyết Nghị quyết số 55-NQ/TW của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045…/.