Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu khai mạc Phiên họp 44 Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa XV. Ảnh: TTXVN

Nghị quyết 76 nêu rõ, đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp tỉnh hình thành sau sắp xếp đạt tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên và quy mô dân số của ĐVHC tương ứng theo quy định tại Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn của ĐVHC và phân loại ĐVHC.

Trường hợp sắp xếp tỉnh đã được định hướng thành thành phố trực thuộc trung ương thì tỉnh hình thành sau sắp xếp cần cơ bản đạt tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên và quy mô dân số của thành phố trực thuộc trung ương.

Việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã quy định tại nghị quyết này là việc thành lập, giải thể, nhập, chia ĐVHC, điều chỉnh địa giới ĐVHC cấp xã để bảo đảm có số lượng, quy mô phù hợp, cả nước giảm khoảng 60% đến 70% số lượng ĐVHC cấp xã so với hiện nay. Từ đó, đáp ứng yêu cầu tổ chức chính quyền địa phương cấp xã gần dân, sát dân, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.

Tiêu chuẩn dân số, diện tích của cấp xã sau sắp xếp

Về tiêu chuẩn của ĐVHC cấp xã hình thành sau sắp xếp (Điều 5), căn cứ vào nguyên tắc sắp xếp ĐVHC quy định tại Điều 2 của Nghị quyết này, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm xây dựng, lựa chọn phương án sắp xếp ĐVHC cấp xã phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo, miền núi, vùng cao, biên giới, vùng đồng bằng, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và đáp ứng các định hướng sau đây:

Xã miền núi, vùng cao hình thành sau sắp xếp có diện tích tự nhiên đạt từ 200% trở lên và quy mô dân số đạt từ 100% trở lên tiêu chuẩn của xã tương ứng quy định tại Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn của đơn vị hành chính và phân loại đơn vị hành chính.

Xã hình thành sau sắp xếp không thuộc diện trên phải có quy mô dân số đạt từ 200% trở lên và diện tích tự nhiên đạt từ 100% trở lên tiêu chuẩn của xã tương ứng quy định tại Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn của ĐVHC và phân loại ĐVHC.

Phường hình thành sau sắp xếp có diện tích tự nhiên đạt từ 5,5km² trở lên; đối với phường thuộc thành phố trực thuộc trung ương có quy mô dân số đạt từ 45.000 người trở lên; phường thuộc tỉnh hình thành sau sắp xếp ở khu vực miền núi, vùng cao, biên giới có quy mô dân số đạt từ 15.000 người trở lên; các phường còn lại có quy mô dân số đạt từ 21.000 người trở lên.

Việc sắp xếp ĐVHC cấp xã thuộc ĐVHC cấp huyện ở hải đảo phải bảo đảm yêu cầu về quốc phòng, an ninh và theo định hướng đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt.

“Trường hợp sắp xếp từ ba đơn vị hành chính cấp xã trở lên thành một xã, phường mới thì không phải xem xét định hướng về tiêu chuẩn nêu trên” - Nghị quyết 76 nêu.

Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ cũng nêu rõ trường hợp ĐVHC cấp xã hình thành sau sắp xếp không thể đáp ứng các định hướng về tiêu chuẩn theo quy định thì Chính phủ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định.

Nghị quyết cũng quy định các trường hợp không bắt buộc sắp xếp ĐVHC, theo đó, không thực hiện sắp xếp đối với ĐVHC có vị trí biệt lập hoặc có vị trí đặc biệt quan trọng liên quan đến quốc phòng, an ninh, bảo vệ chủ quyền quốc gia.

Chính phủ được giao lãnh đạo, chỉ đạo UBND các tỉnh, TP trực thuộc trung ương xây dựng đề án sắp xếp ĐVHC cấp xã trên địa bàn bảo đảm giảm số lượng ĐVHC cấp xã trên cả nước theo tỉ lệ quy định.

Tên đơn vị hành chính đảm bảo ngắn gọn, dễ nhớ, phù hợp truyền thống lịch sử, văn hóa địa phương

Cũng theo Nghị quyết 76, diện tích tự nhiên của ĐVHC được xác định theo số liệu thống kê đất đai được cấp có thẩm quyền công bố, có xác nhận của cơ quan quản lý nhà nước về nông nghiệp và môi trường cấp tỉnh. Quy mô dân số của ĐVHC gồm dân số thường trú và dân số tạm trú do cơ quan Công an có thẩm quyền cung cấp, xác nhận.

Số liệu về diện tích và dân số làm cơ sở cho việc sắp xếp ĐVHC được tính đến 31/12/2024.

Liên quan tới đặt tên ĐVHC cấp xã, Nghị quyết 76 yêu cầu cần dễ đọc, dễ nhớ, ngắn gọn, bảo đảm tính hệ thống, khoa học, phù hợp với các yếu tố truyền thống lịch sử, văn hóa của địa phương và được Nhân dân địa phương đồng tình ủng hộ.

Khuyến khích đặt tên của ĐVHC cấp xã theo số thứ tự hoặc theo tên của ĐVHC cấp huyện (trước sắp xếp) có gắn với số thứ tự để thuận lợi cho việc số hóa, cập nhật dữ liệu thông tin.

Tên của ĐVHC cấp xã không được trùng với tên của ĐVHC cùng cấp trong phạm vi ĐVHC cấp tỉnh hoặc trong phạm vi ĐVHC cấp tỉnh dự kiến hình thành sau sắp xếp.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao Chính phủ lãnh đạo, chỉ đạo Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương xây dựng đề án sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã trên địa bàn bảo đảm giảm số lượng đơn vị hành chính cấp xã trên cả nước theo quy định của Nghị quyết này.

Cũng từ thời điểm này, Nghị quyết số 35/2023/UBTVQH15 ngày 12/7/2023 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023-2030 và Nghị quyết số 50/2024/UBTVQH15 ngày 22/8/2024 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định một số nội dung liên quan đến việc bảo đảm yêu cầu phân loại đô thị và tiêu chuẩn của đơn vị hành chính để thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023-2025 hết hiệu lực.