Công tác thanh tra trong Công an nhân dân gắn liền với hoạt động quản lý Nhà nước về an ninh, trật tự. Đây là hoạt động luôn mang tính quyền lực Nhà nước, được thực hiện rõ ràng về đối tượng, thời gian và biện pháp. Việc tiến hành hoạt động thanh tra trong Công an nhân dân được thực hiện theo chuyên đề hoặc khi có dấu hiệu sai phạm của cơ quan, đơn vị hoặc cán bộ chiến sĩ Công an nhân dân. Công tác này có liên quan đến nhiều quy định pháp luật trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của lực lượng Công an nhân dân nên được tiến hành một cách khách quan, thận trọng.

Công tác của lực lượng Công an nhân dân có liên quan đến nhiều chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cán bộ chiến sĩ, của các đơn vị trong ngành Công an. Xuất phát từ nhiệm vụ, quyền hạn của lực lượng Công an nhân dân được quy định tại Luật Công an nhân dân; chiến lược, mục tiêu, nhiệm vụ công tác Công an được quy định trong các nghị quyết của Bộ Chính trị, cho thấy các quyết định lãnh đạo, chỉ huy trong lực lượng Công an nhân dân không chỉ giải quyết những công việc thuộc phạm vi chức năng, nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị Công an nhân dân mà còn triển khai thực hiện chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật. Vì vậy, thực hiện công tác thanh tra là một yêu cầu tất yếu để đảm bảo các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và các quy định của ngành Công an trong công tác bảo vệ an ninh, trật tự được thực hiện đúng đắn.

Phòng Thanh tra, Công an tỉnh Tuyên Quang. Nguồn: Internet

Từ nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn tiến hành công tác thanh tra trong Công an nhân dân có thể khái quát vai trò của công tác này như sau:

Thứ nhất, công tác thanh tra trong Công an nhân dân là một chức năng thiết yếu của quản lý Nhà nước về an ninh, trật tự

Tổ chức thực hiện quyết định và kiểm tra việc thực hiện quyết định của lãnh đạo các cấp trong ngành Công an là những giai đoạn tiếp theo của quá trình quản lý Nhà nước về an ninh, trật tự. Kiểm tra là hình thức tác động có hướng đích nhằm quan sát cả hệ thống để phát hiện những sai lệch so với yêu cầu đề ra, tìm ra nguyên nhân và từ đó đưa ra các giải pháp phù hợp đảm bảo để các cơ quan, đơn vị đạt được mục đích trong công tác bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự an toàn xã hội. Việc tìm ra và áp dụng các giải pháp phù hợp phụ thuộc rất nhiều yếu tố, trong đó có yếu tố thuộc về chất lượng và hiệu quả của hoạt động thanh tra trong Công an nhân dân. Trong một phạm vi, chừng mực nhất định nào đó, hoạt động kiểm tra theo nghĩa thông thường có thể đưa lại những thông tin cần thiết, đáp ứng được yêu cầu của việc tìm ra giải pháp phù hợp. Nhưng ở một cấp độ cao hơn của công tác quản lý Nhà nước về an ninh, trật tự, hoạt động kiểm tra theo nghĩa thông thường chưa đáp ứng được yêu cầu của việc tìm giải pháp phù hợp đó. Thực tiễn điều hành, quản lý nói chung và quản lý Nhà nước về an ninh, trật tự nói riêng đòi hỏi trong nhiều trường hợp phải có một phương thức kiểm tra khác với nghĩa kiểm tra thông thường. Phương thức kiểm tra này không chỉ dừng lại ở chỗ phát hiện vi phạm của đối tượng bị quản lý so với yêu cầu đề ra mà còn phải tìm ra những nguyên nhân chủ quan, khách quan của vi phạm đó. Nếu có yếu tố trách nhiệm thì phải chỉ rõ trách nhiệm đó thuộc về cơ quan, đơn vị, cá nhân cán bộ, chiến sĩ nào? Chính từ việc tìm nguyên nhân và quy trách nhiệm cùng những yếu tố khác đã làm nảy sinh những yêu cầu mới đối với chính hoạt động kiểm tra như phải thu thập và xử lý dữ liệu, số liệu nhiều hơn, phức tạp hơn; nhận xét và đánh giá, phân tích tổng hợp nguyên nhân; xử lý và kiến nghị xử lý các đối tượng sai phạm... loại hình kiểm tra như vậy chính là công tác thanh tra.

Thực chất công tác thanh tra trong Công an nhân dân là một phương thức của kiểm tra, là chức năng của hoạt động quản lý, là công cụ của người lãnh đạo trong chỉ đạo, điều hành công việc. Trong quá trình thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về an ninh, trật tự, các cơ quan quản lý Nhà nước về an ninh, trật tự nhất thiết phải tiến hành công tác thanh tra đối với việc thực hiện các quyết định mà mình đã ban hành. Công tác này giúp kiểm soát sự nghiêm minh trong quá trình thực hiện quyết định của lãnh đạo, đề cao vai trò, trách nhiệm của mỗi cán bộ, chiến sĩ, mỗi đơn vị, địa phương trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự an toàn xã hội. Chính vì vậy công tác thanh tra trong Công an nhân dân được xác định là chức năng thiết yếu của quản lý Nhà nước về an ninh, trật tự.

Thứ hai, công tác thanh tra trong Công an nhân dân góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước về an ninh, trật tự

Thực chất của hoạt động thanh tra là tiến hành kiểm điểm, đánh giá toàn bộ các mặt công tác trong phạm vi thanh tra đã diễn ra. Qua đó, rút ra những mặt ưu điểm, những hạn chế, thiếu sót cần phải khắc phục. Trên cơ sở chỉ ra một cách có hệ thống những vấn đề trên, các cơ quan, đơn vị có điều kiện để đánh giá một cách tổng thể về các nguyên nhân, điều kiện dẫn đến kết quả đã đạt được. Kết quả tiến hành công tác thanh tra còn là cơ sở đề xuất những kiến nghị khắc phục những sơ hở, thiếu sót trong công tác của các cơ quan, đơn vị và cán bộ, chiến sĩ Công an nhân dân. Lãnh đạo cơ quan, đơn vị có biện pháp điều chỉnh việc phân công chức năng, nhiệm vụ quyền hạn cho các đơn vị, địa phương, cho cán bộ, chiến sĩ; điều chỉnh các quyết định, chương trình, kế hoạch công tác cho phù hợp với thực tiễn bảo đảm an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự an toàn xã hội. Với ý nghĩa đó công tác thanh tra trong Công an nhân dân thực chất đã góp phần nâng cao hiệu lực quản lý Nhà nước về an ninh, trật tự.

Thứ ba, công tác thanh tra trong Công an nhân dân là một phương thức bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa trong đấu tranh phòng, chống tội phạm

Một trong những nguyên tắc cơ bản trong hoạt động của hệ thống chính trị và bộ máy Nhà nước ta là nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa. Nguyên tắc pháp chế thể hiện ở việc chấp hành pháp luật cả từ phía các cơ quan, đơn vị và từ phía các cán bộ chiến sĩ là đối tượng chịu sự quản lý của Nhà nước. Về phía các cơ quan công an, nguyên tắc pháp chế thể hiện ở việc cán bộ chiến sĩ Công an nhân dân thực thi đúng chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn của mình mà pháp luật đã quy định. Ngay trong hoạt động ban hành các quyết định của lãnh đạo các cấp trong ngành Công an, các văn bản quản lý, nguyên tắc pháp chế cũng được thể hiện ở việc văn bản của cơ quan cấp dưới phải phù hợp với các quy định trong các văn bản của cơ quan cấp trên, văn bản có hiệu lực thấp hơn phải nhằm triển khai thực hiện những văn bản có hiệu lực cao hơn để đảm bảo sự thống nhất cao trong công tác chiến đấu của lực lượng Công an nhân dân. Về phía các đối tượng quản lý, mọi cán bộ chiến sĩ, đơn vị Công an có những quyền hạn được pháp luật quy định, nhưng cũng có những nghĩa vụ phải thực hiện theo hệ thống các quy định đó. Pháp chế đòi hỏi tất cả những quy định đó đều phải được tuân thủ một cách tuyệt đối.

Với tư cách là một chức năng của quản lý Nhà nước về an ninh, trật tự, công tác thanh tra trong Công an nhân dân chính là hoạt động xem xét việc làm của các đơn vị, địa phương, của cán bộ chiến sĩ có thực hiện đúng chính sách, pháp luật hay không. Nếu đơn vị, cá nhân cán bộ chiến sĩ Công an nhân dân làm sai hoặc làm chậm thì hướng dẫn sửa chữa và thực hiện đúng quy định. Mục đích của công tác thanh tra trong Công an nhân dân là phát hiện, phát huy những nhân tố tích cực, phòng ngừa, xử lý những vi phạm, bảo đảm để các đơn vị, địa phương và cán bộ chiến sĩ tuân thủ và chấp hành đầy đủ, nghiêm túc các quy định của pháp luật về bảo vệ an ninh, trật tự. Thông qua công tác thanh tra trong Công an nhân dân, góp phần tuyên truyền, giáo dục pháp luật, góp phần tích cực vào việc giúp các đơn vị, địa phương, cán bộ chiến sĩ Công an nhân dân hiểu đúng và chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật và đó cũng là một trong những hoạt động bảo đảm tăng cường pháp chế.

Thứ tư, công tác thanh tra trong Công an nhân dân là một biện pháp phòng ngừa, phát hiện và xử lý những hành vi vi phạm pháp luật trong bảo vệ an ninh, trật tự

Điều 2, Luật Thanh tra 2010 quy định “Mục đích công tác thanh tra nhằm phát hiện sơ hở trong cơ chế quản lý, chính sách, pháp luật để kiến nghị với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền biện pháp khắc phục; phòng ngừa, phát hiện và xử lý hành vi vi phạm pháp luật”. Tính phòng ngừa của công tác thanh tra trong Công an nhân dân đối với các hành vi vi phạm pháp luật được thể hiện ở những khía cạnh sau:

Mục đích hoạt động thanh tra nhằm phát hiện sơ hở trong cơ chế quản lý, chính sách, pháp luật để kiến nghị với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền biện pháp khắc phục; phòng ngừa, phát hiện và xử lý hành vi vi phạm pháp luật của các đơn vị, địa phương, của cán bộ chiến sĩ trong công tác bảo vệ an ninh, trật tự.

Công tác thanh tra trong Công an nhân dân cùng với các phương thức kiểm tra, giám sát luôn luôn là hiện thân của kỷ cương pháp luật. Chỉ riêng sự hiện diện của các cơ quan thanh tra Công an nhân dân đã là một sự nhắc nhở thường xuyên đối với tất cả các đơn vị, cán bộ chiến sĩ là đối tượng thanh tra phải tuân thủ pháp luật từ đó hạn chế sự vi phạm pháp luật. Đồng thời qua công tác thanh tra giúp đỡ, hướng dẫn các đơn vị, cán bộ chiến sĩ thực hiện đúng các quy định của pháp luật có liên quan đến công tác bảo vệ an ninh, trật tự.

Công tác thanh tra trong Công an nhân dân là cách thức phân tích sâu sắc, đầy đủ nhất các nguyên nhân, động cơ, mục đích, tính chất, mức độ của một hành vi vi phạm của cán bộ chiến sĩ Công an nhân dân trong khi thi hành công vụ. Các kiến nghị, yêu cầu được đưa ra từ công tác thanh tra trong Công an nhân dân không chỉ hướng vào việc phát hiện, xử lý hành vi vi phạm pháp luật mà còn có tác dụng khắc phục các kẽ hở của chính sách, pháp luật, ngăn ngừa những vi phạm pháp luật tương tự của các cơ quan, đơn vị và cán bộ chiến sĩ xảy ra ở một nơi khác hoặc vào một thời điểm khác.

Công tác thanh tra trong Công an nhân dân dù là được tiến hành dưới hình thức nào cũng luôn có tính định hướng và tính xây dựng. Vai trò phòng ngừa của công tác thanh tra trong Công an nhân dân được đề cập ở đây là vai trò phòng ngừa mang tính chủ động. Trong rất nhiều trường hợp, qua công tác thanh tra trong Công an nhân dân mà có thể dự báo được một hành vi vi phạm pháp luật có thể xảy ra trong tương lai nếu không có sự chấn chỉnh, định hướng lại cho các đối tượng một cách kịp thời.

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1. Quốc hội (2010), Luật Thanh tra năm 2010, Hà Nội.

2. Chính phủ (2011), Nghị định số 86/2011-NĐ-CP ngày 22/09/2011 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Thanh tra, Hà Nội.

3. Bộ Công an (2015), Thông tư số 03/2015/TT-BCA ngày 05/01/2015 quy định phối hợp trong hoạt động thanh tra hành chính của lực lượng Công an nhân dân, Hà Nội.

4. Học viện Cảnh sát nhân dân (2020), Công tác thanh tra, kiểm tra trong Công an nhân dân, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội