Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã đặt ra nhiệm vụ: “Xây dựng đội ngũ cán bộ, trước hết là người đứng đầu có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức trong sáng, năng lực nổi bật, dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn thử thách, dám hành động vì lợi ích chung, có uy tín cao và thực sự tiên phong gương mẫu, là hạt nhân đoàn kết.”[i]. Chiến lược phát triển ngành Thanh tra đến năm 2020, tầm nhìn 2030 đã đề ra mục tiêu xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức thanh tra “chuyên nghiệp, trách nhiệm, kỷ cương, liêm chính”. Để góp tiếng nói vào việc xây dựng đội ngũ cán bộ thanh tra, trong phạm vi bài viết này, tác giả đề cập đến một số nội dung về nâng cao năng lực lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành của người đứng đầu cơ quan Thanh tra bộ, Thanh tra tỉnh, Thanh tra sở, Thanh tra huyện.

Thanh tra trách nhiệm của thủ trưởng đơn vị trong công tác thanh tra, giải quyết KN, TC và phòng, chống tham nhũng một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong kế hoạch năm 2021 của Thanh tra tỉnh Đồng Tháp.

1. Chức trách, nhiệm vụ của người đứng đầu cơ quan thanh tra

Trong hệ thống các cơ quan thanh tra nhà nước, người đứng đầu cơ quan thanh tra có vai trò rất quan trọng, là người “đứng mũi chịu sào”, chịu trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành toàn bộ các hoạt động của cơ quan thanh tra. Pháp luật về thanh tra quy định Chánh Thanh tra bộ, Chánh Thanh tra tỉnh, Chánh Thanh tra sở, Chánh Thanh tra huyện là người đứng đầu cơ quan thanh tra. Điều 19, 22, 25, 28 Luật Thanh tra năm 2010 đã quy định nhiệm vụ, quyền hạn của Chánh Thanh tra bộ, Chánh Thanh tra tỉnh, Chánh Thanh tra sở, Chánh Thanh tra huyện trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành cơ quan thanh tra thực hiện nhiệm vụ theo quy định của pháp luật. Thanh tra Chính phủ có Thông tư 08/2011/TT-TTCP ngày 12/9/2011 quy định về tiêu chuẩn Chánh Thanh tra bộ, cơ quan ngang bộ và Thông tư 09/2011/TT-TTCP ngày 12/11/2011 quy định cụ thể về chức trách, nhiệm vụ và tiêu chuẩn về phẩm chất, năng lực, trình độ của Chánh Thanh tra bộ, Chánh Thanh tra tỉnh. Có thể khái quát chức trách, nhiệm vụ của người đứng đầu cơ quan Thanh tra bộ, Thanh tra tỉnh, Thanh tra sở, Thanh tra huyện như sau:

Một là, lãnh đạo, chỉ đạo việc tham mưu và tổ chức thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về công tác thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, bao gồm: Xây dựng thể chế, pháp luật, chương trình, kế hoạch thanh tra; tổ chức tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn thực hiện pháp luật; tổ chức thanh tra, kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện các quy định của pháp luật; chỉ đạo công tác, hướng dẫn nghiệp vụ cho cơ quan thanh tra cấp dưới và cán bộ, công chức làm công tác thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng chống tham nhũng; tổ chức công tác tổng hợp, báo cáo, tổng kết kinh nghiệm, hợp tác quốc tế về thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng;

Hai là, lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành cơ quan thanh tra tiến hành các hoạt động thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân; tổ chức các hoạt động tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng và các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật;

Ba là, quản lý công chức, thanh tra viên của cơ quan thanh tra; quản lý tài chính, tài sản được giao, đảm bảo sử dụng thiết thực, hiệu quả, tiết kiệm; thực hiện các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; thực hiện công khai, dân chủ trong hoạt động của cơ quan theo quy định của pháp luật.

2. Yêu cầu về năng lực, phẩm chất của người đứng đầu cơ quan thanh tra

Để thực hiện chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn được giao, người đứng đầu các cơ quan Thanh tra bộ, Thanh tra tỉnh, Thanh tra sở, Thanh tra huyện cần phải có những năng lực, phẩm chất nhất định, đó là: Năng lực tham mưu, tổ chức thực hiện tốt nhiệm vụ quản lý nhà nước về công tác thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng; năng lực lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành cơ quan thanh tra tiến hành các hoạt động thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng có chất lượng, hiệu quả; khả năng quy tụ, đoàn kết, tập hợp mọi thành viên trong cơ quan thanh tra gắn bó với nhau thành một khối thống nhất, phát huy sức mạnh tập thể và phối hợp tốt với các cơ quan, tổ chức có liên quan để hoàn thành tốt nhiệm vụ; phong cách làm việc dân chủ, biết tự phê bình và phê bình, biết lắng nghe, tôn trọng mọi ý kiến khác nhau, kể cả những ý kiến trái với ý kiến của mình; ý thức tổ chức kỷ luật cao, trung thực, khách quan, quyết đoán, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung; bản lĩnh nghề nghiệp vững vàng, kiên định trước mọi tình huống, không nản lòng khi gặp khó khăn, thách thức, dũng cảm đương đầu để phê phán cái sai, bảo vệ cái đúng; làm việc với tinh thần trách nhiệm và hiệu quả cao, tiên phong trong hành động, gương mẫu về phẩm chất và đạo đức, giữ gìn lối sống trong sạch, giản dị, không tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; nói đi đôi với làm và làm nhiều, làm tốt hơn nói để mọi người noi theo.

Trong những năm vừa qua, nhìn chung đội ngũ Chánh Thanh tra bộ, Chánh Thanh tra tỉnh, Chánh Thanh tra sở, Chánh thanh tra huyện đã thể hiện được năng lực, phẩm chất của người đứng đầu, có lập trường tư tưởng, bản lĩnh chính trị vững vàng; có đạo đức, lối sống giản dị, gương mẫu; có ý thức tổ chức kỷ luật, luôn tu dưỡng, rèn luyện, năng lực, trình độ từng bước được nâng lên; nêu cao vai trò gương mẫu, chủ động, sáng tạo trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành cơ quan thanh tra; phấn đấu hoàn thành tốt nhiệm vụ và đạt được nhiều kết quả trong công tác thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và phát triển kinh tế - xã hội của các ngành, các cấp, các địa phương.

Tuy nhiên, so với yêu cầu đặt ra thì công tác lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành của một số Chánh Thanh tra bộ, Chánh Thanh tra tỉnh, Chánh Thanh tra sở, Chánh thanh tra huyện vẫn còn có những hạn chế, bất cập như: Thiếu tính chủ động, quyết đoán trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành, còn có tâm lý trông chờ, phụ thuộc vào sự chỉ đạo của thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước; chất lượng tham mưu trong quản lý nhà nước cũng như các hoạt động thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng còn hạn chế, nhất là trong những vấn đề phức tạp; phương pháp chỉ đạo, điều hành hoạt động còn lúng túng, bị động; trách nhiệm và bản lĩnh nghề nghiệp chưa cao, chưa dám đương đầu với khó khăn, thử thách, chưa dám làm, dám chịu trách nhiệm; khả năng giáo dục, thuyết phục, đoàn kết, tập hợp cán bộ, công chức trong cơ quan còn yếu, một số cơ quan thanh tra còn thiếu đoàn kết nội bộ, có cán bộ vi phạm bị xử lý hành chính, thậm chí bị xử lý hình sự… Những hạn chế trong chỉ đạo, điều hành của người đứng đầu đã ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả công tác của cơ quan thanh tra, làm cho vị thế, uy tín của một số cơ quan thanh tra chưa được đề cao. Những hạn chế, bất cập này do nhiều nguyên nhân, cả khách quan và chủ quan, trong đó có nguyên nhân do năng lực của người đứng đầu cơ quan thanh tra chưa đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của công tác quản lý và công tác thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng trong giai đoạn hiện nay.

3. Biện pháp nâng cao năng lực lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành của người đứng đầu cơ quan thanh tra

Để đáp ứng yêu cầu về năng lực, phẩm chất của người đứng đầu các cơ quan thanh tra trong giai đoạn hiện nay, cần thực hiện một số biện pháp sau đây:

* Đối với cá nhân người đứng đầu cơ quan thanh tra

Một là, người đứng đầu cơ quan thanh tra phải không ngừng tự rèn luyện, học tập, nghiên cứu để nắm vững các quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng và pháp luật của Nhà nước; am hiểu sâu tình hình kinh tế - xã hội, nhiệm vụ chính trị trọng tâm của ngành, địa phương công tác; nắm vững các nguyên tắc, chế độ, chính sách, quy định về quản lý nhà nước, quản lý kinh tế, văn hóa, xã hội; nâng cao bản lĩnh nghề nghiệp, phẩm chất, năng lực lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành; nắm vững kiến thức pháp luật và nghiệp vụ công tác thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng.  

Hai là, học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Xây dựng phong cách làm việc dân chủ, có ý thức tự phê bình và phê bình, thành khẩn tiếp thu ý kiến phê bình của cán bộ, đảng viên, công chức và Nhân dân; dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới, dám đương đầu với khó khăn, thử thách vì lợi ích chung; thẳng thắn, trung thực, đấu tranh bảo vệ cái đúng, phê phán cái sai. Không ngừng tự phấn đấu, tự tu dưỡng, tự rèn luyện để nâng cao uy tín của bản thân và cơ quan thanh tra.

Ba là, đổi mới phương pháp chỉ đạo, điều hành, vận dụng đồng bộ các phương pháp chỉ đạo, điều hành tiên tiến như: Phương pháp kế hoạch hóa các hoạt động của cơ quan thanh tra; phương pháp xây dựng và thực hiện nội quy, quy chế của cơ quan; phương pháp thường xuyên kiểm tra, đôn đốc công việc; phương pháp thu thập, xử lý thông tin và ứng dụng khoa học, công nghệ trong chỉ đạo, điều hành; phương pháp phân công và phối hợp công việc…

Bốn là, phối hợp chặt chẽ, thống nhất giữa sự chỉ đạo, điều hành của người đứng đầu cơ quan thanh tra với vai trò lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng trong cơ quan thanh tra. Các tổ chức đảng, cấp ủy đảng cùng với người đứng đầu cơ quan thanh tra có trách nhiệm lãnh đạo cơ quan, cán bộ, đảng viên, công chức chấp hành đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước; đề ra chủ trương, nhiệm vụ chính trị của đảng bộ, chi bộ, cơ quan và lãnh đạo tổ chức thực hiện có hiệu quả; thường xuyên giáo dục, rèn luyện, kiểm tra, giám sát cán bộ, đảng viên, công chức nhằm nâng cao phẩm chất, đạo đức cách mạng, tính chiến đấu, trình độ, nghiệp vụ, kiến thức, năng lực công tác.

* Đối với cấp ủy Đảng, thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước và cán bộ, công chức cơ quan thanh tra

Bên cạnh sự nỗ lực, cố gắng của bản thân cán bộ, để nâng cao năng lực, phẩm chất của người đứng đầu cơ quan thanh tra, còn có trách nhiệm lãnh đạo của cấp ủy, sự chỉ đạo, điều hành của thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp và sự đóng góp xây dựng của cán bộ, công chức trong cơ quan thanh tra, cụ thể:

- Các cấp ủy Đảng địa phương, ban cán sự Đảng các bộ, thủ trưởng các cơ quan quản lý nhà nước cần quán triệt và tổ chức thực hiện có hiệu quả Nghị quyết Hội nghị Ban chấp hành Trung ương lần thứ bảy, khóa XII về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, người đứng đầu đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ, tập trung vào các nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu như: Nâng cao nhận thức, tăng cường giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống cho cán bộ, đảng viên nói chung và người đứng đầu cơ quan thanh tra nói riêng; tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác cán bộ, nhất là các khâu đánh giá, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, đề bạt, bổ nhiệm. Việc bổ nhiệm Chánh thanh tra phải đảm bảo đủ tiêu chuẩn về phẩm chất, năng lực, trình độ, các điều kiện bổ nhiệm và phải có sự thống nhất cao giữa cấp ủy, thủ trưởng cơ quan quản lý (nơi bổ nhiệm) với thủ trưởng cơ quan thanh tra cấp trên; tăng cường quản lý, kiểm tra, giám sát, kiểm soát chặt chẽ quyền lực của người đứng đầu cơ quan thanh tra; chuẩn hóa tiêu chuẩn, siết chặt kỷ luật, kỷ cương, đi đôi với tạo môi trường, điều kiện thuận lợi để người đứng đầu cơ quan thanh tra phấn đấu, học tập, rèn luyện, phát huy tính chủ động, sáng tạo trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành; đồng thời phải khuyến khích, bảo vệ người đứng đầu dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung…

- Theo quy định của pháp luật về thanh tra, thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước có nhiệm vụ trực tiếp chỉ đạo, điều hành cơ quan thanh tra nhà nước cùng cấp. Do vậy, thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước phải quan tâm kiện toàn tổ chức, biên chế, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, đảm bảo cơ sở vật chất, điều kiện làm việc cho các cơ quan thanh tra; quan tâm đến việc chỉ đạo xây dựng và phê duyệt kế hoạch thanh tra hàng năm theo đúng quy định; xem xét, giải quyết kịp thời các kiến nghị của cơ quan thanh tra; chỉ đạo thực hiện nghiêm túc các kết luận thanh tra, quyết định xử lý về thanh tra, quyết định giải quyết khiếu nại có hiệu lực pháp luật, quyết định xử lý tố cáo; tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong hoạt động của cơ quan thanh tra. Nếu được thủ trưởng cơ quan quản lý quan tâm thì năng lực chỉ đạo, điều hành, của người đứng đầu cơ quan thanh tra sẽ được nâng lên, chắc chắn công tác quản lý nhà nước cũng như các hoạt động khác của cơ quan thanh tra sẽ có chất lượng, hiệu quả cao hơn.

-  Năng lực lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành của người đứng đầu cơ quan thanh tra còn phụ thuộc vào ý thức, trách nhiệm của mỗi cán bộ, công chức thanh tra trong việc chấp hành nội quy, quy chế, quy trình, kế hoạch công tác; chấp hành sự chỉ đạo, điều hành, phân công công việc và sự phối hợp trong hoạt động của cơ quan thanh tra… Vì vậy, mỗi cán bộ, công chức cần không ngừng học tập, rèn luyện, nâng cao phẩm chất, năng lực, trình độ nghiệp vụ, ý thức tổ chức, kỷ luật, phấn đấu hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. Đồng thời, tích cực tham gia góp ý, phê bình đối với sự lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành của người đứng đầu cơ quan thanh tra nhằm thực hiện tốt nhất nhiệm vụ của cơ quan./.

TS. Lê Tiến Hào

Nguyên Phó Tổng Thanh tra Chính phủ