Còn địa phương thiếu trách nhiệm trong công tác bảo vệ khoáng sản

Đoàn thanh tra đã tiến hành thanh tra tại Sở Xây dựng, Sở Tài nguyên và Môi trường (TNMT); UBND các huyện, thị xã, thành phố; kiểm tra, xác minh một số doanh nghiệp khai thác, sử dụng VLXD thông thường. Kết luận thanh tra số 06/KL-UBND của UBND tỉnh Phú Yên chỉ rõ, công tác quy hoạch khoáng sản có trường hợp chồng lấn các loại quy hoạch khác như đất rừng, đất ở... Quá trình tiếp nhận, thẩm định, trình hồ sơ để tham mưu UBND tỉnh cấp phép thăm dò, cấp phép khai thác, gia hạn giấy phép khai thác khoáng sản của một số mỏ khoáng sản còn trễ hạn so với thời gian quy định.

Đồng thời, việc tham mưu cấp phép với trữ lượng 10.000m³/năm là thiếu thực tế, gây hạn chế sản lượng khai thác hàng năm, dẫn đến thiếu hụt nguồn cung cấp VLXD thông thường cho các dự án, công trình trên địa bàn tỉnh và là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc khai thác vượt trữ lượng, không kê khai thuế...

Công tác chấp thuận chủ trương đầu tư, việc thẩm định, tham mưu cấp có thẩm quyền cấp giấy phép khai thác khoáng sản mất nhiều thời gian; một số trường hợp sau khi được cấp phép nhưng không thỏa thuận được với người sử dụng đất nên chậm đưa mỏ vào hoạt động.

Một số địa phương thiếu trách nhiệm trong công tác bảo vệ khoáng sản chưa khai thác nên trong thời gian qua có nhiều vụ việc vi phạm về khai thác khoáng sản trái phép. Điển hình như tình hình khai thác trái phép Mỏ cát thôn Phú Dương, xã Xuân Thịnh, thị xã Sông Cầu.

Một số đơn vị khai thác chậm thực hiện nghĩa vụ ký quỹ cải tạo, phục hồi môi trường; chưa thực hiện nghiêm hoặc thực hiện không đầy đủ một số nội dung trong Báo cáo đánh giá tác động môi trường, kế hoạch bảo vệ môi trường đã được phê duyệt.

Theo quy định tại khoản 2 Điều 3 của Luật Khoáng sản thì các dự án khai thác VLXD thông thường phải áp dụng công nghệ, máy móc tiên tiến ít gây ô nhiễm môi trường. Nhưng qua kiểm tra thực tế một số mỏ cho thấy, nhiều mỏ khai thác chưa đúng thiết kế, thiết bị máy móc chưa phù hợp với dự án đầu tư.

Tổ công tác liên ngành của UBND TX Đông Hòa (Phú Yên) kiểm tra hiện trường hoạt động khai thác đá trái phép. (Ảnh: baophuyen.vn)

Một số Doanh nghiệp gửi báo giá về Sở Xây dựng để thực hiện công bố giá (từ tháng 10/2022 đến tháng 01/2023), có một số giá VLXD tăng cao bất thường nhưng Sở Xây dựng còn chậm trễ trong việc theo dõi, rà soát giá để phối hợp với Sở Tài chính tham mưu Chủ tịch UBND tỉnh thực hiện kê khai giá, kiểm tra yếu tố hình thành giá theo quy định của Luật Giá 2012 và các quy định quản lý giá có liên quan.

Mặc dù, giá một số VLXD thông thường tăng cao bất thường và giá bán (theo giá công bố và niêm yết) giữa các mỏ vật liệu có sự chênh lệch rất lớn nhưng Sở Xây dựng chưa có giải pháp khắc phục trước khi công bố. Các cơ quan chuyên môn chưa tham mưu, đề xuất UBND tỉnh kiểm tra yếu tố hình thành giá VLXD thông thường khi giá có biến động tăng bất thường

Ngoài ra, tỷ lệ cấp phép khai thác so với quy hoạch khoáng sản làm VLXD thông thường là rất thấp; công tác thẩm định, thụ lý hồ sơ cấp phép các mỏ khoáng sản còn trễ hạn so với quy định; công tác phối hợp với các địa phương để ngăn ngừa, phát hiện hoạt động khoáng sản trái phép, không phép của các tổ chức, cá nhân ở địa phương còn chậm nên tình trạng khai thác trái phép vẫn còn diễn ra tại một số địa phương.

Đáng nói, cơ chế thỏa thuận, giải phóng mặt bằng khó thực hiện nhưng Sở TNMT chậm tham mưu UBND tỉnh để hướng dẫn công tác thu hồi đất, giải phóng mặt bằng. Tình trạng khai thác đất san lấp trái phép còn diễn ra ở nhiều địa phương.

Một số tổ chức, cá nhân trong quá trình thi công công trình, dự án đã tự ý vận chuyển khoáng sản (đất, đá...) trong khu vực công trình ra ngoài để bán hoặc phục vụ cho các công trình khác ngoài phạm vi công trình đang thi công khi chưa được cấp có thẩm quyền cho phép; nhiều công trình, dự án do thiếu hụt nguồn vật liệu nên sử dụng nguồn vật liệu không có nguồn gốc hợp pháp.

Một số địa phương chưa làm tốt trách nhiệm quản lý, bảo vệ khoáng sản chưa được cấp phép khai thác trên địa bàn theo quy định. Còn xảy ra tình trạng khai thác, vận chuyển khoáng sản trái phép tại các địa phương, trong đó có một số điểm thường xuyên tái diễn nhưng chính quyền địa phương chưa có biện pháp ngăn chặn, xử lý triệt để…

Kiến nghị sửa đổi, bổ sung nhiều cơ chế, chính sách

Từ kết quả thanh tra, ngoài kiến nghị về việc hướng dẫn quy trình thực hiện để tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc về quy định thủ tục đất đai trong hoạt động khai thác khoáng sản, UBND tỉnh Phú Yên còn kiến nghị Bộ TN&MT quy định, hướng dẫn về việc thỏa thuận, bồi thường, giải phóng mặt bằng để thực hiện thủ tục về đất đai sau khi được cấp giấy phép khai thác khoáng sản. Đồng thời, có văn bản hướng dẫn thực hiện đối với quy định tại điểm d và đ khoản 5 Điều 64 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 để tận dụng các nguồn chất thải từ hoạt động xây dựng vào mục đích san lấp. Có văn bản hướng dẫn thi hành luật đối với khoáng sản dôi dư nhỏ lẻ trong quá trình cải tạo đất nông nghiệp, hạ mặt bằng đất ở của hộ gia đình, cá nhân.

Đối với Sở TN&MT, UBND tỉnh Phú Yên yêu cầu kiểm điểm làm rõ trách nhiệm và có hình thức xử lý đối với các tập thể, cá nhân liên quan đến những tồn tại, khuyết điểm trong công tác tham mưu quản lý nhà nước; việc chậm triển khai đấu giá quyền khai thác khoáng sản, chậm cấp phép và gia hạn giấy phép khai thác khoáng sản, cấp phép có điện tích nhỏ so với Quy hoạch... như kết luận đã nêu.

Mặt khác, khẩn trương rà soát, bổ sung một số mỏ đưa vào danh mục không đấu giá quyền khai thác để có nguồn vật liệu tại chỗ phục vụ nhu cầu sử dụng vật liệu cho các dự án, công trình mục tiêu quốc gia, giống như các công trình xây dựng nông thôn mới để kịp thời tham mưu UBND tỉnh giải pháp đảm bảo cung ứng đủ nguồn VLXD trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới.

Triển khai cấp phép khai thác nhiều mỏ vật liệu cùng lúc để tránh tình trạng các chủ mỏ độc quyền nguồn VLXD thông thường tự ý nâng giá vật liệu; nâng công suất khai thác các mỏ vật liệu để đáp ứng nhu cầu VLXD thông thường hàng năm phục vụ các công trình đầu tư công.

Tham mưu UBND tỉnh các chế tài xử lý nhằm hạn chế tình trạng bỏ cọc sau khi trúng đấu giá quyền khai thác khoáng sản nhưng không thực hiện các thủ tục tiếp theo hoặc chậm tiến hành đưa mỏ vật liệu vào hoạt động khai thác.

Trên cơ sở quy định của Luật Khoáng sản 2010 và Nghị định số 158/2016/NĐ-CP của Chính phủ, UBND tỉnh giao Sở TNMT tham mưu UBND tỉnh ban hành quy trình thẩm định hồ sơ cấp phép, gia hạn giấy phép và quy trình cấp phép, gia hạn giấy phép khai thác khoáng sản làm VLXD thông thường (khu vực không đấu giá và đấu giá quyền khai thác khoáng sản)... theo hướng rút ngắn thời gian, thủ tục và đúng quy định pháp luật; hướng dẫn đơn vị trúng đấu giá quyền khai thác khoáng sản ở khu vực đấu giá và đơn vị được lựa chọn ở khu vực không đấu giá các thủ tục có liên quan để được cấp giấy phép khai thác khoáng sản và triển khai thực hiện dự án trong thời gian sớm nhất.

Bên cạnh việc tổ chức kiểm điểm rút kinh nghiệm các tập thể, cá nhân liên quan, UBND tỉnh Phú Yên yêu cầu Sở Xây dựng rà soát, yêu cầu các đơn vị khai thác khoáng sản đăng ký, niêm yết giá theo quy định để kịp thời tham mưu UBND tỉnh giải pháp định hướng thị trường VLXD thông thường trên địa bàn tỉnh theo kế hoạch phát triển VLXD trên địa bàn tỉnh Phú Yên đến năm 2025 đã được UBND tỉnh phê duyệt…/.