Theo Thông báo Kết luận Thanh tra số 356/TB-TTCP về công tác bảo vệ môi trường trong khai thác khoáng sản, việc quản lý, sử dụng đất có nguồn gốc từ nông lâm trường và việc chấp hành quy định pháp luật trong hoạt động khai thác cát, sỏi tại tỉnh Hòa Bình, công tác bảo vệ môi trường trong khai thác khoáng sản tại địa phương này thời kỳ từ 2011-2018 còn tồn tại nhiều sai phạm.

Đối với công tác quản lý Nhà nước, UBND tỉnh Hòa Bình đã không ban hành quyết định quy định về tỷ lệ quy đổi khoáng sản thành phẩm sang khoáng sản nguyên khai để tính phí bảo vệ môi trường, vi phạm quy định tại Thông tư số 67/2008/TT-BTC của Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện Nghị định 63/2008/NĐ-CP của Chính phủ; Thông tư số 158/2011/TT-BTC của Bộ Tài chính hướng dẫn thi hành Nghị định 74/2011/NĐ-CP; Thông tư số 66/2016/TT-BTC của Bộ Tài chính hướng dẫn thi hành Nghị định 12/2016/NĐ-CP và Nghị định số 164/2016/NĐ-CP của Chính phủ.

Ngày 17/7/2019, UBND tỉnh Hòa Bình ban hành Quyết định số 1521/QĐ-UBND quy định về khối lượng riêng, hệ số nở rời từ thể tự nhiên sang thể nguyên khai, tỷ lệ quy đổi từ số lượng khoáng sản thành phẩm ra số lượng nguyên khai của một số loại khoáng sản trên địa bàn tỉnh; tuy nhiên, tại quyết định này có một số nội dung còn nhầm lẫn, không phù hợp với thực tế. Nội dung này đã được Thanh tra Chính phủ kết luận "trách nhiệm thuộc về Sở Tài nguyên và Môi trường, Cục Thuế tỉnh, trách nhiệm chung thuộc UBND tỉnh Hòa Bình.”

Hàng loạt sai phạm về bảo vệ môi trường trong khai thác khoáng sản tại tỉnh Hòa Bình

Về phê duyệt phương án, đề án cải tạo phục hồi môi trường, hầu hết các điểm mỏ trên địa bàn tỉnh đã được phê duyệt phương án/đề án cải tạo phục hồi môi trường theo quy định. Tuy nhiên, theo báo cáo của Sở Tài nguyên và Môi trường, vẫn còn 07/93 điểm mỏ chưa được phê duyệt, trong đó có: 3 dự án đang trình UBND tỉnh phê duyệt, 02 dự án chưa được phê duyệt (chưa khai thác), 02 dự án đã thực hiện hoạt động khai thác nhưng chưa được phê duyệt.

Bên cạnh đó, công tác hướng dẫn, đôn đốc doanh nghiệp thực hiện kê khai và nộp phí bảo vệ môi trường vẫn còn hạn chế, một số doanh nghiệp thực hiện việc quy đổi khối lượng khoáng sản thành phẩm sang khoáng sản nguyên khai để nộp phí bảo vệ môi trường chưa thống nhất về hệ số, chưa nhận với hệ số khai thác lộ thiên (K) theo quy định tại Điều 4, Nghị định số 12/2016/NĐ-CP và Điều 5 Nghị định số 164/2016/NĐ-CP của Chính phủ; vẫn còn tình trạng nợ phí bảo vệ môi trường. 

Cũng theo Thông báo kết luận thanh tra, đối với các chủ đầu tư dự án khai thác khoáng sản, qua kiểm tra trực tiếp tại 17 dự án khai thác khoáng sản, phát hiện, vẫn còn một số chủ đầu tư dự án chưa thực hiện đầy đủ quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường như: Chưa có giấy xác nhận hoàn thành công trình bảo vệ môi trường trong giai đoạn vận hành nhưng vẫn khai thác; việc quan trắc, giám sát môi trường không khí, môi trường nước, môi trường đất chưa đầy đủ về tần suất, vị trí; chưa thực hiện đầy đủ chế độ báo cáo định kỳ kết quả giám sát môi trường; số lượng cây trồng nhằm ngăn ngừa, phát tán bụi tại khu vực khai thác, chế biến khoáng sản chưa đảm bảo về mật độ; chưa làm sân công nghiệp; không xây dựng hệ thống mương dẫn đều khắp tường bao khu vực nhà điều hành và khu vực chế biến đá để thu gom nước mưa chảy tràn trên bề mặt; khu vực lưu giữ chất thải nguy hại chưa đảm bảo; chưa lắp đặt trạm cân tại khu vực khai thác, hoặc có lắp đặt nhưng không sử dụng được...vi phạm Khoản 1, Điều 26 và Điều 27 Luật Bảo vệ môi trường.

Trong số 17 dự án được thanh tra, có 07 dự án chưa được cấp Giấy xác nhận hoàn thành công trình bảo vệ môi trường trong giai đoạn vận hành; cá biệt có 02/07 dự án chưa được cấp nhưng vẫn hoạt động khai thác. Việc này vi phạm quy định tại Khoản 2, Điều 27 Luật Bảo vệ môi trường và Khoản 6, Điều 16 Nghị định số 18/2015/NĐ-CP của Chính phủ quy định về quy hoạch bảo vệ môi trường, đánh giá tác động môi trường chiến lược, đánh giá tác động môi trường và kế hoạch bảo vệ môi trường.

Một số dự án khai thác khoáng sản đã được cấp Giấy xác nhận hoàn thành công trình bảo vệ môi trường phục vụ giai đoạn vận hành, hiện đang hoạt động khai thác, tuy nhiên sau khi được cấp Giấy xác nhận chủ đầu tư không duy trì thực hiện các biện pháp, không bảo dưỡng, bảo trì các công trình bảo vệ môi trường, dẫn đến các biện pháp, công trình bảo vệ môi trường đã thực hiện trước đó không phát huy tối đa hiệu quả, tác dụng.

Dự án khai thác và chế biến đá vôi làm vật liệu xây dựng thông thường tại xóm Rụt, xã Tân Vinh, huyện Lương Sơn, chưa lắp đặt chạm cân tại khu vực khai thác, dẫn đến không quản lý được khối lượng khoáng sản khai thác, không quản lý được trọng tải xe trước khi ra khỏi mỏ theo yêu cầu của Báo cáo đánh giá tác động môi trường được phê duyệt, vi phạm quy định tại Khoản 2, Điều 42 Nghị định 158/2016/NĐ-CP ngày 29/11/2016 của Chính phủ.

Ngoài ra, qua kiểm tra cho thấy vẫn còn một số phương tiện vận tải trong khu vực khai thác, chế biến khoáng sản của một số dự án đã hết hạn kiểm định nhưng vẫn hoạt động, tiềm ẩn mất an toàn giao thông, an toàn lao động trong quá trình vận chuyển khoáng sản.

Thanh tra Chính phủ chỉ rõ trách nhiệm chính thuộc về chủ đầu tư dự án; trách nhiệm liên quan thuộc Sở Tài nguyên Môi trường, Cục Thuế tỉnh (liên quan việc thu phí phí bảo vệ môi trường); trách nhiệm chung thuộc UBND tỉnh Hòa Bình.

Trên cơ sở Kết luận thanh tra nêu trên, Tổng Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Chủ tịch UBND tỉnh Hoà Bình kiểm tra, rà soát toàn bộ các dự án khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh và tiến hành xử lý vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật đối với các chủ đầu tư chưa thực hiện nghiêm túc các yêu cầu của Báo cáo đánh giá tác động môi trường đã được phê duyệt, vi phạm các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường, về khoáng sản theo đúng quy định tại Nghị định 155/2016/NĐ-CP, Nghị định số 36/2020/NĐ-CP; xử lý theo quy định đối với chủ đầu tư 37 dự án còn nợ tiền ký quỹ cải tạo, phục hồi môi trường, với tổng số tiền hơn 6.833 triệu đồng; các dự án khai thác khoáng sản còn nợ phí bảo vệ môi trường theo quy định.

Đáng chú ý, để xử lý các bất cập được phát hiện qua công tác thanh tra tại Hòa Bình, Thanh tra Chính phủ cũng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Chủ tịch UBND tỉnh Hòa Bình kiểm tra, xác định lại hệ số nở rời từ thể tự nhiên sang thể nguyên khai, tỷ lệ quy đổi từ số lượng khoáng sản thành phẩm ra số lượng nguyên khai của một số loại khoáng sản trên địa bàn tỉnh cho phù hợp với thực tế, tránh gây thất thu ngân sách Nhà nước. Kiểm tra, rà soát việc thực hiện quy định về quy đổi khối lượng, nhân hệ số khai thác lộ thiên, kê khai khối lượng nộp phí bảo vệ môi trường, thuế tài nguyên để truy thu đối với các chủ đầu tư dự án khai thác khoáng sản chưa thực hiện đúng quy định.

H.T