Nghị quyết số 190/2025/QH15 của Quốc hội có hiệu lực từ ngày 19/02/2025 và được thực thi đến hết ngày 28/02/2027, đã đưa ra những quy định quan trọng về việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong quá trình sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước. Đặc biệt, Điều 7 của Nghị quyết này đã xác định rõ những thay đổi mang tính bước ngoặt trong hoạt động thanh tra của các cơ quan nhà nước.

So với các quy định trước đây, điểm mới của Điều 7 là việc quy định rõ ràng trách nhiệm và phương thức thực hiện các chức năng, nhiệm vụ liên quan đến thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong quá trình sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước.

Trước đây, Luật Thanh tra (sửa đổi) đã quy định về việc thành lập cơ quan thanh tra tại các tổng cục, cục thuộc bộ để thực hiện nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Tuy nhiên, Nghị quyết 190/2025/QH15 bổ sung quy định về việc tiếp tục thực hiện các chức năng, nhiệm vụ này trong trường hợp cơ quan sau khi sắp xếp không còn tổ chức thanh tra, đảm bảo không gián đoạn trong công tác thanh tra và các nhiệm vụ liên quan.

Nghị quyết số 190/2025/QH15 của Quốc hội có hiệu lực từ ngày 19/02/2025. (Ảnh: chinhphu.vn)

Thay đổi đối với thanh tra chuyên ngành: Tập trung vào kiểm tra

Theo Nghị quyết 190, sau khi sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước, các cơ quan thanh tra vẫn sẽ tiếp tục thực hiện chức năng, nhiệm vụ thanh tra đã được chuyển giao. Tuy nhiên, một điểm đáng chú ý là các cơ quan sau khi sắp xếp mà không còn tổ chức thanh tra sẽ chuyển sang thực hiện chức năng, nhiệm vụ kiểm tra trong phạm vi quản lý nhà nước theo quy định của pháp luật. Điều này cho thấy sự thay đổi về hình thức và tên gọi của hoạt động kiểm tra, giám sát trong bộ máy nhà nước sau sắp xếp.

Một trong những nội dung mang tính bước ngoặt của Nghị quyết 190 là sự thay đổi căn bản trong hoạt động của các cơ quan được giao chức năng thanh tra chuyên ngành. Cụ thể, Nghị quyết 190 quy định rõ ràng rằng các cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành sau khi sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước sẽ không còn thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành.

Thay vào đó, các cơ quan này sẽ thực hiện chức năng, nhiệm vụ kiểm tra chuyên ngành theo quy định của pháp luật chuyên ngành. Đây là một thay đổi lớn, cho thấy xu hướng thu gọn đầu mối thanh tra chuyên ngành và tăng cường hoạt động kiểm tra thường xuyên.

Quy định riêng cho thanh tra Bộ, ngành và các trường hợp đặc biệt

Đối với các Bộ, cơ quan ngang Bộ mà sau khi sắp xếp không còn tổ chức thanh tra, Nghị quyết cũng đưa ra hướng dẫn cụ thể. Trong trường hợp cần thiết, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ có thể thành lập đoàn thanh tra hoặc đề nghị Thanh tra Chính phủ tiến hành thanh tra.

Riêng đối với cơ quan thanh tra của Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và các cơ quan thanh tra được tổ chức theo điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên thì vẫn tiếp tục thực hiện chức năng, nhiệm vụ thanh tra theo quy định của pháp luật. Điều này cho thấy sự bảo lưu đối với các lực lượng thanh tra đặc thù và các cam kết quốc tế.

Xử lý các cuộc thanh tra dở dang và trách nhiệm tiếp công dân, giải quyết khiếu nại

Nghị quyết cũng quy định về việc xử lý các cuộc thanh tra đang được tiến hành hoặc đã kết thúc thanh tra trực tiếp nhưng chưa ban hành kết luận. Trong những trường hợp này, đoàn thanh tra sẽ tiếp tục thực hiện nhiệm vụ, xây dựng dự thảo kết luận thanh tra và trình Thủ trưởng cơ quan có chức năng thanh tra sau khi sắp xếp xem xét và ban hành kết luận.

Đối với các cơ quan sau sắp xếp mà không còn tổ chức thanh tra, người đứng đầu cơ quan sẽ giao đơn vị trực thuộc thực hiện chức năng, nhiệm vụ tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo quy định của pháp luật. Như vậy, trách nhiệm giải quyết các vấn đề liên quan đến khiếu nại, tố cáo và phòng chống tiêu cực vẫn được đảm bảo dù cơ cấu tổ chức có sự thay đổi.

Nghị quyết 190 không chỉ là một văn bản pháp lý mang tính thời điểm, điều chỉnh hoạt động thanh tra trong giai đoạn chuyển giao tổ chức mà còn là một định hướng chiến lược, mang tính bước ngoặt cho sự phát triển của ngành Thanh tra.

Nghị quyết hướng tới một hệ thống thanh tra tinh gọn hơn về mặt tổ chức, hiệu quả hơn trong hoạt động và chuyên nghiệp hơn về năng lực, đồng thời vẫn đảm bảo việc thực hiện đầy đủ và nghiêm túc các chức năng quan trọng trong công tác quản lý nhà nước và phòng, chống các hành vi tham nhũng, tiêu cực.