"Phật độ" nhưng luật soi
Ngày nay, không khó để bắt gặp hình ảnh những hòm công đức đầy tiền lẻ ở các chùa, đền, hay các cơ sở tín ngưỡng nổi tiếng. Mọi người đến đó với lòng thành kính để cầu phúc, cầu lộc, nhưng đôi khi, số tiền này lại bị sử dụng không đúng mục đích. Trong khi một số cơ sở tín ngưỡng minh bạch và công khai việc sử dụng, không ít nơi lại thiếu sự giám sát, khiến cho tiền công đức bị chi tiêu vào các mục đích cá nhân, như mua sắm, xây dựng các công trình không liên quan đến hoạt động tôn giáo.
Đây là vấn đề mà nhiều người dân đặt câu hỏi, tiền công đức thực sự có phải chỉ dành cho các hoạt động tôn giáo hay không? Ai có quyền quản lý và sử dụng nguồn tiền này? Và nếu sử dụng sai mục đích, thì ai sẽ chịu trách nhiệm?
Theo Thông tư 04/2023/TT-BTC của Bộ Tài chính, tiền công đức là một nguồn tài chính đặc biệt, và các tổ chức tín ngưỡng, tôn giáo có trách nhiệm quản lý, sử dụng đúng mục đích và công khai, minh bạch các khoản thu chi. Điều này không chỉ đảm bảo sự tin tưởng từ cộng đồng mà còn giúp ngăn chặn các hành vi lạm dụng hoặc sử dụng sai mục đích. Theo thông tư này, các cơ sở tín ngưỡng phải báo cáo tài chính định kỳ và công khai các khoản thu chi liên quan đến tiền công đức, đặc biệt là các khoản chi phí trùng tu, bảo trì di tích, hoặc các hoạt động có liên quan đến tôn giáo.
Cụ thể, Thông tư 04/2023/TT-BTC quy định rõ về tiếp nhận tiền công đức, tài trợ. Theo đó, mở tài khoản tiền gửi tại Kho bạc Nhà nước hoặc ngân hàng thương mại để phản ánh việc tiếp nhận, quản lý và sử dụng tiền công đức, tài trợ cho di tích và hoạt động lễ hội theo hình thức chuyển khoản, phương thức thanh toán điện tử.
Về tiếp nhận tiền mặt: Cử người tiếp nhận, mở sổ ghi chép đầy đủ số tiền đã tiếp nhận. Đối với tiền trong hòm công đức (nếu có), định kỳ hằng ngày hoặc hằng tuần thực hiện kiểm đếm, ghi tổng số tiền tiếp nhận. Đối với các khoản tiền đặt không đúng nơi quy định, không phù hợp với việc thực hiện nếp sống văn minh tại di tích được thu gom để kiểm đếm hoặc bỏ vào hòm công đức để kiểm đếm chung.
Đối với số tiền mặt tạm thời chưa sử dụng thì gửi vào tài khoản mở tại Kho bạc Nhà nước hoặc ngân hàng thương mại để bảo đảm việc quản lý an toàn, minh bạch các khoản công đức, tài trợ cho di tích và hoạt động lễ hội đã tiếp nhận.
Tiếp nhận giấy tờ có giá: Mở sổ ghi tên giấy tờ có giá, số tiền ghi trên giấy tờ có giá, tổ chức phát hành. Tổ chức, cá nhân là chủ sở hữu hoặc được giao quản lý, sử dụng di tích chịu trách nhiệm về quản lý và sử dụng giấy tờ có giá, bao gồm thanh toán trước hạn hoặc thanh toán khi đến hạn, tùy theo yêu cầu quản lý và nguyện vọng của tổ chức, cá nhân hiến, tặng cho (nếu có).
Tiếp nhận kim khí quý, đá quý: Mở sổ ghi tên kim khí quý, đá quý và giá trị tương ứng theo tài liệu do tổ chức, cá nhân hiến, tặng cho cung cấp. Tổ chức, cá nhân là chủ sở hữu hoặc được giao quản lý, sử dụng di tích chịu trách nhiệm về quản lý và sử dụng kim khí quý, đá quý, bao gồm tổ chức bán đấu giá, bán cho ngân hàng thương mại hoặc đưa vào lưu giữ, trưng bày tại di tích, tùy theo yêu cầu quản lý và nguyện vọng của tổ chức, cá nhân hiến, tặng cho (nếu có).
Người đại diện cơ sở tôn giáo tự quyết định và chịu trách nhiệm về tiếp nhận, quản lý, sử dụng tiền công đức, tài trợ cho việc bảo vệ, phát huy giá trị di tích và hoạt động lễ hội, bảo đảm phù hợp với quy định của pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo, pháp luật về di sản văn hóa và pháp luật khác có liên quan.
    |
 |
| "Phật độ" nhưng luật soi. Ảnh: ITN |
Giữ tâm sáng, lòng trong
Trong thực tế, không thiếu những câu chuyện đau lòng về việc quản lý tiền công đức sai quy định. Một số cơ sở tín ngưỡng đã bị phát hiện sử dụng tiền công đức để chi tiêu vào các mục đích cá nhân như mua sắm đồ gia dụng, tổ chức sự kiện không liên quan đến hoạt động tôn giáo, thậm chí xây dựng nhà cửa, biệt thự.
Ví dụ, ngày 22/6/2023, thông tin từ cơ quan CSĐT Công an huyện Kim Động (Hưng Yên) cho biết, đơn vị đã ra quyết định khởi tố bị can đối với Nguyễn Quý Nam (20 tuổi, trú thôn Trương Xá, xã Toàn Thắng, H.Kim Động) để điều tra về hành vi trộm cắp tài sản và tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy. Sau khi trộm cắp 20 triệu đồng tiền công đức và điện thoại tại một ngôi chùa trên địa bàn tỉnh Hưng Yên, Nam rủ bạn cùng nhau mở 'tiệc' ma túy tại quán karaoke.
Hay năm 2023, theo kết quả kiểm tra thu chi tiền công đức ở Quảng Ninh, Bộ Tài chính cho biết chùa Ba Vàng và hơn 50 chùa không báo cáo. Đáng chú ý, khu di tích lịch sử và danh thắng cảnh Yên Tử báo cáo con số có thể thấp hơn nhiều số thực thu…
Không thể phủ nhận rằng một phần trách nhiệm thuộc về chính người dân khi góp tiền công đức. Lòng thành là điều đáng quý, nhưng người dân cũng cần tỉnh táo khi lựa chọn nơi để gửi gắm tài sản của mình. Khi đóng góp vào quỹ công đức, mọi người cần đảm bảo rằng tiền sẽ được sử dụng đúng mục đích, và yêu cầu các cơ sở tín ngưỡng công khai việc sử dụng nguồn tài chính này.
Vì vậy, thay vì đóng góp vô tội vạ, người dân nên tìm hiểu kỹ và chỉ gửi gắm tài sản vào những nơi thực sự minh bạch trong việc quản lý và sử dụng tiền công đức. Các cơ quan chức năng cần đẩy mạnh công tác giám sát và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm để bảo vệ giá trị thiêng liêng của tiền công đức.
Tiền công đức không chỉ là một nguồn tài chính mà còn là biểu tượng của lòng thành kính và niềm tin vào các giá trị tâm linh. Vì vậy, bất kỳ hành vi sai phạm nào trong việc quản lý và sử dụng tiền công đức đều làm tổn hại đến lòng tin của cộng đồng và gây ảnh hưởng xấu đến các hoạt động tôn giáo.
Các cơ sở tín ngưỡng, tôn giáo cần thực hiện nghiêm túc các quy định của pháp luật, đảm bảo sự minh bạch và công khai trong việc sử dụng tiền công đức. Người dân cũng cần giữ cho lòng thành của mình được tỏa sáng đúng chỗ, và luôn yêu cầu các cơ sở tín ngưỡng công khai các khoản thu chi.
Bởi vì, trong mọi hoạt động tâm linh, Phật tại tâm, luật tại đời, là sự kết hợp hài hòa giữa lòng thành và pháp lý để duy trì giá trị thiêng liêng của tiền công đức./.