Chiều ngày 13/3, một dấu mốc quan trọng trong tiến trình sắp xếp tổ chức bộ máy hành chính các cấp đã được thiết lập với phiên họp đầu tiên của Ban Chỉ đạo thực hiện sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Phiên họp diễn ra dưới sự chủ trì của Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình, Trưởng ban Chỉ đạo, cho thấy sự quyết tâm cao của Chính phủ trong việc triển khai mô hình mới.

Toàn cảnh phiên họp đầu tiên của Ban Chỉ đạo thực hiện sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. (Ảnh: chinhphu.vn)

Sửa đổi Luật Tổ chức chính quyền địa phương để phù hợp với mô hình hai cấp

Tại phiên họp, Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo, đã công bố Quyết định số 571/QĐ-TTg ngày 12/3/2025 về việc thành lập Ban Chỉ đạo. Sự ra đời của Ban Chỉ đạo này là một bước đi cụ thể hóa chủ trương xây dựng chính quyền địa phương tinh gọn và hiệu quả hơn.

Trong quá trình thảo luận về kế hoạch hoạt động, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh đã nhấn mạnh sự cần thiết phải sửa đổi Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Việc sửa đổi này nhằm mục đích quy định rõ ràng về tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, đồng thời phân định rành mạch nhiệm vụ và quyền hạn giữa chính quyền cấp tỉnh và cấp dưới tỉnh. Các vấn đề liên quan đến việc chuyển giao nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy khi chuyển sang mô hình 2 cấp cũng sẽ được điều chỉnh trong luật sửa đổi.

Bộ Tư pháp cũng đặt ra vấn đề trao đổi với các cơ quan của Quốc hội về việc liệu có cần thiết ban hành một nghị quyết để xử lý một số vấn đề nảy sinh trong quá trình tổ chức lại đơn vị hành chính, tương tự như Nghị quyết số 190/2025/QH15 đã được ban hành trước đó.

Theo quan điểm của Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh, phương án lý tưởng nhất là các bộ, ngành cần rà soát các nội dung thuộc thẩm quyền quản lý nhà nước của mình và đề xuất “một luật sửa nhiều luật", thay vì liên tục sử dụng nghị quyết để giải quyết các tình huống phát sinh. Ông cũng lưu ý rằng việc sử dụng nghị quyết mang tính chất xử lý tình huống thường xuyên là không thực sự bền vững, nhưng có thể là giải pháp cần thiết trong bối cảnh thời gian gấp rút.

Thống nhất thời điểm dừng mô hình chính quyền cấp huyện

Một vấn đề quan trọng được đưa ra thảo luận là thời điểm chính thức kết thúc mô hình chính quyền cấp huyện. Theo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy, kế hoạch hiện tại chưa thể hiện rõ liệu việc này sẽ diễn ra sau khi sáp nhập cấp xã hay khi hoàn thành việc tổ chức cấp tỉnh. Ông cho rằng, nếu việc kết thúc mô hình cấp huyện diễn ra vào ngày 30/6, thì cần thiết phải có Nghị quyết của Quốc hội để xử lý các vấn đề cấp bách và cốt lõi liên quan đến người dân và doanh nghiệp.

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cũng chỉ ra rằng, theo mô hình 3 cấp hiện tại, chính quyền cấp huyện có nhiều thẩm quyền trong các lĩnh vực chuyên ngành và giải quyết nhiều thủ tục hành chính, đặc biệt là lĩnh vực đất đai. Ông nhấn mạnh rằng, trong Luật Đất đai hiện hành, rất nhiều nội dung phụ thuộc vào cấp huyện, từ quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đến cấp giấy chứng nhận lần đầu. Do đó, việc sửa đổi một luật hoặc nhiều luật để giải quyết các vấn đề này có thể không kịp tiến độ kỳ họp Quốc hội tháng 5.

Để giải quyết những vướng mắc có thể phát sinh, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy kiến nghị nên ban hành một nghị quyết của Quốc hội vào tháng 5/2025 và tiến hành sửa đổi luật vào tháng 10/2025. Ông nhấn mạnh, nếu vấn đề này không được xử lý kịp thời, sẽ gây ra ách tắc rất lớn trong cả quản lý xã hội lẫn phát triển kinh tế - xã hội. Ông cũng đề xuất cần thống nhất thời điểm dừng mô hình chính quyền cấp huyện sau khi báo cáo Trung ương để Chính phủ chủ động xây dựng các văn bản hướng dẫn.

Chú trọng phân quyền cho cấp xã và nguồn lực tài chính

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Phương Thủy bày tỏ sự nhất trí với việc sau Hội nghị Trung ương cần trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội nghị quyết về việc sắp xếp các đơn vị hành chính. Nghị quyết này sẽ tạo cơ sở pháp lý cho các địa phương xây dựng đề án và triển khai sớm việc sắp xếp.

Bà Nguyễn Phương Thủy cũng đề cập đến việc bên cạnh việc giảm bớt chính quyền cấp huyện và tăng cường phân quyền cho cấp xã, thì yêu cầu về nguồn lực là hết sức quan trọng. Bà cho rằng, nếu không sửa đổi Luật Ngân sách Nhà nước để thay đổi định mức phân bổ cho các cấp chính quyền, thì cấp xã sẽ không có đủ nguồn lực để thực hiện các nhiệm vụ được giao. Do đó, việc sửa đổi, bổ sung Luật Ngân sách Nhà nước cần được ưu tiên thực hiện ngay để tránh gây ra tình trạng "tắc nghẽn".

Bà Nguyễn Phương Thủy cũng lưu ý rằng, việc bỏ một cấp chính quyền đòi hỏi phải có cách xử lý vấn đề phân định lại thẩm quyền trong quá trình sửa đổi các văn bản pháp luật liên quan. Kinh nghiệm từ đợt sắp xếp bộ máy theo chiều ngang vừa qua cho thấy cần quy định rõ những nội dung nào cần thay đổi giấy tờ và những nội dung nào không cần, tránh tình trạng quy định theo hướng người dân có nhu cầu thì mới thay đổi.

Phiên họp diễn ra dưới sự chủ trì của Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình, Trưởng ban Chỉ đạo. (Ảnh: chinhphu.vn)

Quy mô tổ chức lại đơn vị hành chính cấp xã

Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà thông tin về việc tổ chức lại đơn vị hành chính cấp xã, theo đó, từ 10.035 đơn vị hiện tại sẽ tổ chức lại với quy mô chỉ còn khoảng 2.000 đơn vị, tương đương với quy mô của một huyện nhỏ. Bà nhấn mạnh đây là một công việc hệ trọng của quốc gia, dân tộc, rất lớn, rất khó, rất phức tạp, đòi hỏi phải thực hiện đồng thời với khối lượng công việc khổng lồ, nhanh chóng và đảm bảo chất lượng để có thể triển khai ngay.

Bộ trưởng Nội vụ cho biết, sau khi Bộ Chính trị họp thống nhất chủ trương, Đảng ủy Chính phủ sẽ gửi đề án lấy ý kiến của các địa phương và bộ, ngành, dự kiến Ban Chỉ đạo sẽ báo cáo Ban Chấp hành Trung ương vào khoảng trung tuần tháng 4/2025.

Bà cũng thông tin rằng việc tổ chức lại đơn vị hành chính cấp xã thuộc thẩm quyền của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và có thể thực hiện ngay sau Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương. Chính quyền địa phương cấp huyện sẽ kết thúc hoạt động sau khi Hiến pháp sửa đổi; sửa đổi, bổ sung Luật Tổ chức chính quyền địa phương và các luật liên quan có hiệu lực. Sau đó, sẽ tập trung vào sắp xếp, sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh và triển khai các công việc liên quan đến đại hội.

Phát biểu kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình khẳng định đây là công việc rất hệ trọng, liên quan đến quốc gia, nhân dân và hiệu lực, hiệu quả của bộ máy. Ông nhấn mạnh khối lượng công việc rất lớn, phức tạp, đòi hỏi phải hoàn thành với chất lượng cao trong bối cảnh thời gian rất khẩn trương.

Phó Thủ tướng đề nghị các bộ, ngành và các thành viên Ban Chỉ đạo phát huy tinh thần trách nhiệm, tham gia đầy đủ các phiên họp, nghiên cứu kỹ tài liệu và có đóng góp tích cực để hoàn thành nhiệm vụ được giao. Ông cũng yêu cầu các bộ, ngành phải hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ của mình trong quá trình này và giao nhiệm vụ cụ thể cho một số bộ, ngành, đồng thời đề nghị các cơ quan như Viện Kiểm sát, Tòa án chủ động đề xuất các nhiệm vụ liên quan đến trình tự, thẩm quyền tố tụng.

Phó Thủ tướng cũng yêu cầu Bộ Nội vụ tiếp thu các ý kiến tại phiên họp để hoàn thiện kế hoạch. Về tiến độ, cơ cấu tổ chức và chức năng nhiệm vụ, Bộ Chính trị sẽ quyết định và có thông báo trong thời gian tới.