Tham mưu ban hành văn bản trái với Nghị quyết của Chính phủ

Thông báo Kết luận thanh tra Quy hoạch điện VII và điện VII điều chỉnh (Thông báo KLTT số 3116/TB-TTCP), Thanh tra Chính phủ chỉ rõ, Bộ Công Thương có những khuyết điểm, vi phạm trong việc tham mưu ban hành Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg ngày 06/4/2020 về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời tại Việt Nam (Quyết định 13/2020/QĐ-TTg).

Cụ thể, ngày 31/8/2018, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 115/NQ-CP, trong đó: “...Đồng ý tỉnh Ninh Thuận được hưởng chính sách giá điện theo Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg ngày 11/4/2017 của Thủ tướng Chính phủ đến hết năm 2020 đối với các dự án điện năng lượng mặt trời và hạ tầng đấu nối công suất thiết kế 2.000 MW đã được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận triển khai”. 

Khoản 1 Điều 12 Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg quy định giá mua điện từ các dự án nối lưới tại điểm giao nhận điện là 2.086 đồng/kWh (chưa bao gồm thuế giá trị gia tăng, tương đương với 9,35 Uscent/kWh).

Như vậy, đối tượng được áp dụng mức giá 9,35 Uscent/kWh là các dự án điện năng lượng mặt trời với công suất thiết kế 2.000 MW đã được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận triển khai.

Tuy nhiên, Bộ Công Thương đã tham mưu khoản 3 Điều 5 Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg mở rộng đối tượng áp dụng mức giá 9,35 Uscent/kWh gồm cả các dự án điện mặt trời nối lưới đã có trong quy hoạch phát triển điện lực các cấp và dự án được phê duyệt bổ sung quy hoạch sau thời điểm Chính phủ ban hành Nghị quyết 115/NQ-CP là trái với nội dung Nghị quyết 115/NQ-CP và Kết luận của Thủ tướng Chính phủ tại Thông báo số 402/TB-VPCP của Văn phòng Chính phủ (Thông báo 402).

Đáng nói, việc tham mưu mở rộng đối tượng áp dụng cơ chế khuyến khích nêu trên dẫn đến 14 dự án điện mặt trời được hưởng giá FIT 9,35 Uscent/kWh không đúng đối tượng.

Điều này làm cho tổng số tiền mà Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) phải thanh toán từ năm 2020 đến ngày 30/6/2022 nhiều hơn khoảng 1.481 tỷ đồng so với việc thanh toán theo đúng đối tượng tại Nghị quyết 115/NQ-CP.

Mở rộng đối tượng áp dụng giá FIT trái kết luận của Thủ tướng

Kết luận của Thủ tướng Chính phủ tại Thông báo 402 nêu rõ: Biểu giá FIT áp dụng đối với các dự án đã ký Hợp đồng mua bán điện và đang triển khai thi công xây dựng đưa vào vận hành trong năm 2020.

Đối với các dự án còn lại và các dự án mới sẽ không tiếp tục áp dụng biểu giá FIT mà chuyển hẳn sang thực hiện theo hình thức đấu thầu công khai, minh bạch, cạnh tranh.

Trước đó, từ tổng kết kinh nghiệm thực hiện cơ chế giá FIT, EVN đã kiến nghị không khuyến khích đầu tư các dự án điện mặt trời bằng mọi giá.

Bộ Công Thương tham mưu văn bản trái Nghị quyết của Chính phủ. (Ảnh: Hoàng Minh)

Tuy nhiên, khi tham mưu điều kiện để các dự án điện mặt trời nối lưới được áp dụng giá FIT 7,09 Uscent/kWh tại khoản 1 Điều 5 Quyết định 13/2020/QĐ-TTg, Bộ Công Thương đã không tiếp thu triệt để ý kiến xác đáng của EVN; thậm chí tham mưu bỏ điều kiện được hưởng giá FIT 7,09 Uscent/kWh.

Cụ thể, “các dự án đã ký hợp đồng mua bán điện” và điều kiện “dự án đã và đang triển khai thi công” thay đổi thành “dự án đã được cơ quan có thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư” là mở rộng đối tượng, trái với kết luận của Thường trực Chính phủ tại Thông báo 402. Dẫn đến 14 dự án được hưởng giá FIT 7,09 Uscent/kWh không đúng đối tượng.

Mặt khác, hàng trăm dự án được Bộ Công Thương phê duyệt bổ sung (với dự án dưới 50 MW) hoặc tham mưu Thủ tướng Chính phủ bổ sung (dự án trên 50 MW) không có căn cứ pháp lý về quy hoạch, không có cơ sở để quản lý, kiểm soát và đảm bảo cạnh tranh trong thu hút đầu tư, nguy cơ phát sinh cơ chế xin cho.

Áp dụng giá FIT trong 20 năm là quá dài, chưa hợp lý

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương tham mưu một số nội dung khác tại Quyết định 13/2020/QĐ-TTg không hợp lý, chưa đúng quy định.

Theo báo cáo của đơn vị tư vấn, thời gian thu hồi vốn đầu tư của 1 dự án điện mặt trời mái nhà khoảng 8 năm. Thực tế, Bộ Công Thương tham mưu ban hành thời hạn áp dụng giá FIT đối với các dự án điện mặt trời nối lưới 20 năm là quá dài so với thời gian thu hồi vốn đầu tư và chưa phù hợp với lộ trình phát triển thị trường bán buôn điện cạnh tranh.

Bộ cũng không thuyết minh rõ lợi nhuận của dự án trong 20 năm để làm cơ sở so sánh với các dự án nguồn điện khác là thực hiện chưa đúng quy định tại Điều 21 Luật Giá.

Tương tự, thời hạn áp dụng giá mua điện từ các hệ thống điện mặt trời mái nhà cũng 20 năm là quá dài, chưa hợp lý.

Ngoài ra, việc tham mưu giá cố định tính theo đồng USD tương ứng với từng thời điểm vận hành thương mại sẽ tạo ra nhiều mức giá khác nhau, gây khó khăn trong công tác quản lý thực hiện.

Thông báo Kết luận của Thanh tra Chính phủ nêu rõ: Trách nhiệm chính đối với những khuyết điểm, vi phạm nêu trên thuộc Bộ Công Thương với vai trò chủ trì tham mưu.